آلرژی پوستی چیست؟ انواع، علائم و روش‌های پیشگیری

واکنش آلرژیک زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن، واکنشی غیرعادی به یک ماده بی‌ضرر نشان دهد. وظیفه سلول‌های سیستم ایمنی این است که مواد خارجی مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها را پیدا کرده و از شر آنها خلاص شوند. به‌طور معمول، سیستم ایمنی با این کار ما را از بیماری‌های خطرناک محافظت می‌کند. اما افراد مبتلا به آلرژی پوستی دارای سیستم ایمنی بیش از حد حساس هستند. در واقع سیستم ایمنی بدن این افراد می‌تواند در مواجهه با پروتئین‌های موجود در غذا، گرده‌ی گل، لاتکس، داروها یا چیزهای ساده‌ی دیگر، بثورات پوستی آلرژیک و سایر بیماری‌ها را ایجاد کند. به موادی که باعث واکنش‌های آلرژیک می‌شوند، آلرژن گفته می‌شود. حال در این مطلب قصد داریم تا به‌طور کامل درباره انواع، علل و علائم آلرژی پوستی به همراه روش‌های درمان آن‌ها صحبت کنیم. پس با ما همراه باشید!

حساسیت یا آلرژی پوستی چیست؟

همانطور که گفتیم، حساسیت یا آلرژی پوستی شرایطی است که در آن، سیستم ایمنی بدن در هنگام لمس چیزهایی که معمولا بی ضرر هستند واکنش سخت و اشتباهی از خود نشان می‌دهد و باعث تحریک پوست می‌شود. به این عکس العمل سیستم ایمنی، واکنش آلرژیک می‌گوییم.

یک واکنش آلرژیک می‌تواند باعث بثورات (جوش و دانه‌های روی پوست)، خارش، سوزش، قرمزی، برآمدگی، کهیر و تورم پوست شود. بسیاری از آلرژن‌های مختلف می‌توانند در افراد مختلف باعث واکنش شوند. برخی از این محرک‌ها عبارتند از:

• لاتکس
• مو و شوره حیوانات خانگی
• پیچک سمی یا بلوط سمی
• دمای سرد یا گرم
• پودر لباس شویی
• صابون
• نیکل
• انواع مواد شیمیایی
• حشرات
• گرده گل
• نور خورشید
• آب!
• برخی غذاها
• داروها

برخی از افراد، محرک‌های بسیار واضحی دارند، در حالی که در برخی افراد معلوم نیست که دقیقا چه ماده‌ای باعث ایجاد آلرژی پوستی می‌شود! بنابراین گاهی برای تشخیص محرک حساسیت باید به پزشک مراجعه کنید تا از شما آزمایش بگیرد.

همچنین با اینکه می‌دانیم عملکرد نادرست سیستم ایمنی دلیل ایجاد آلرژی پوستی است، اما هنوز به درستی مشخص نیست که چرا چنین نقصی در برخی افراد ایجاد می‌شود. با این حال تحقیقات جدید نشان می‌دهند که برخی از انواع آلرژی‌های پوستی ممکن است به دلیل نقص در عملکرد سد پوستی افراد در دوران نوزادی آن‌ها ایجاد شوند.

یک بررسی در سال 2017 نشان داد که هم عوامل ژنتیکی و هم عوامل محیطی می‌توانند به آسیب لایه بیرونی پوست (معروف به لایه شاخی) در دوران نوزادی کمک کنند. این امر ممکن است زمینه را برای ایجاد اگزما و سایر حساسیت‌های پوستی در مراحل بعدی زندگی فراهم کند.

بیشتر بخوانید: درمان خانگی آلرژی پوست

انواع حساسیت پوستی

در مجموع، 3 نوع حساسیت و آلرژی پوستی مختلف داریم: اگزما، درماتیت تماسی آلرژیک و کهیر. نوع دیگری از آلرژی پوستی به نام آنژیوادم هم وجود دارد که معمولا با کهیر رخ می‌دهد.

درماتیت آتوپیک (اگزما)

اگزما شایع‌ترین بیماری پوستی به خصوص در کودکان است. این بیماری از هر پنج نوزاد یکی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما تنها 10 درصد از بزرگسالان را مبتلا می‌کند. تصور می‌شود که یکی از دلایل اگزما، “نشت” سد پوستی است که باعث خشک شدن پوست می‌شود و آن را مستعد تحریک و التهاب توسط بسیاری از عوامل محیطی می‌کند. همچنین، علائم برخی از خردسالان مبتلا به اگزما می‌تواند با یک غذای خاص شعله ور شود.

در حدود نیمی از بیماران مبتلا به درماتیت آتوپیک شدید، این بیماری به دلیل به ارث بردن یک ژن معیوب در پوست به نام فیلاگرین ایجاد می‌شود، اگرچه این موضوع تحت تأثیر نژاد و قومیت شما هم قرار دارد. برخلاف کهیر، هیستامین تنها علت خارش در اگزما نیست، بنابراین ممکن است آنتی هیستامین‌ها علائم این بیماری را کنترل نکنند.

اگزما اغلب با آسم، رینیت آلرژیک (تب یونجه) یا آلرژی غذایی مرتبط است. به این نوع توالی پیشرفت بیماری، مارش آتوپیک می‌گویند.

درماتیت تماسی آلرژیک

درماتیت تماسی آلرژیک، زمانی رخ می‌دهد که پوست شما مستقیماً با یک آلرژن تماس پیدا کند. به‌عنوان مثال، اگر حساسیت به نیکل دارید و پوست شما با جواهرات ساخته شده با مقدار بسیار کمی نیکل تماس پیدا کند، ممکن است در محل تماس دچار قرمزی، پوسته پوسته شدن، خارش یا تورم پوست شوید.

تماس با پیچک سمی، بلوط سمی و سماق سمی نیز می‌تواند باعث درماتیت تماسی آلرژیک شود و پوشش روغنی این گیاهان باعث ایجاد بثورات قرمز و خارش داری بر روی پوستتان خواهد شد. واکنش آلرژیک ناشی از بیماری درماتیت تماسی آلرژیک می‌تواند از لمس یک گیاه، یا با دست زدن به لباس، حیوانات خانگی یا حتی ابزار باغبانی که با روغن در تماس هستند رخ دهد.

کهیر

کهیر یک التهاب پوستی است که با ترشح هیستامین توسط سیستم ایمنی بدن ایجاد می‌شود. این بیماری با ایجاد نشت در رگ‌های خونی کوچک، منجر به تورم و خارش پوست می‌شود. تورم بدون خارش در لایه‌های عمیق پوست را آنژیوادم می‌گویند.

دو نوع کهیر وجود دارد، حاد و مزمن. کهیر حاد در مواقعی پس از خوردن یک غذای خاص یا تماس با یک محرک خاص رخ می‌دهد و همچنین می‌تواند در اثر عوامل غیر آلرژیک مانند گرما یا ورزش و همچنین داروها، غذاها، نیش حشرات یا عفونت ایجاد شود. کهیر مزمن به ندرت توسط محرک‌های خاصی ایجاد می‌شود و بنابراین آزمایش‌های آلرژی معمولاً برای تشخیص آن مفید نیستند.

با این حال در بیماری‌های ارثی نادری که باعث ایجاد کهیر مزمن می‌شوند، آزمایشات ژنتیکی کمک کننده هستند. کهیر مزمن می‌تواند ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد. اگرچه کهیر اغلب ناراحت کننده و گاهی دردناک است، اما مسری نیست.

آنژیوادم

همانطور که گفتیم، آنژیوادم تورم بدون خارش در لایه‌های عمیق پوست است و اغلب همراه با کهیر دیده می‌شود. آنژیوادم معمولا در بافت‌های نرم پوست مانند پلک‌ها، دهان یا اندام تناسلی رخ می‌دهد. آنژیوادم زمانی “حاد” نامیده می‌شود که علائم این بیماری فقط مدت کوتاهی مانند چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.

آنژیوادم حاد معمولاً در اثر واکنش آلرژیک به داروها یا غذاها ایجاد می‌شود. آنژیوادم عود کننده‌ی مزمن هم زمانی است که این بیماری در یک دوره زمانی طولانی عود می‌کند و علائم آن هر بار از ساعت‌ها تا چند روز بر روی پوستتان باقی می‌ماند. اکثر موارد آنژیوادم علت قابل شناسایی ندارند.

بیشتر بخوانید: مراقبت از پوست در هوای شرجی؛ 

آنژیودم ارثی (HAE)

آنژیودم ارثی (HAE) یک بیماری ژنتیکی نادر اما جدی است که شامل تورم در قسمت‌های مختلف بدن از جمله دست‌ها، پاها، صورت، دیواره روده و مسیرهای ورود هوا به ریه‌ها می‌شود. این بیماری به درمان معمول آنژیوادم (با آنتی هیستامین‌ها یا آدرنالین) پاسخ نمی‌دهد، بنابراین مراجعه به متخصص برای غربالگری HAE و سایر شرایط ژنتیکی مهم است.

علائم حساسیت پوستی چیست؟

علائم آلرژی پوستی بسته به نوع بیماری متفاوت است:

• اگزما باعث ایجاد بثورات خارش دار، پوسته پوسته شدن سطح پوست و قرمز و خشک شدن آن به خصوص در صورت، دست‌ها، آرنج‌ها و زانوها می‌شود. گاهی اوقات اگزما مایع شفافی را نیز در زیر پوست ترشح می‌کند.
• درماتیت تماسی آلرژیک باعث ایجاد بثوراتی می‌شود که ممکن است خارش‌دار باشند، اما اغلب دردناک هستند. بثورات ممکن است هم برجستگی و هم تاول ایجاد کنند. این نوع واکنش آلرژیک ممکن است یا بلافاصله پس از تماس با محرک‌ها اتفاق بیفتد و یا ممکن است تا 48 ساعت پس از قرار گرفتن پوست شما در معرض هر چیزی که باعث واکنش می‌شود، ایجاد شود.
• کهیرها برآمدگی‌های برجسته، صاف و خارش‌داری هستند که ممکن است به لمس کردن حساس باشند. کهیر نشانه یک واکنش آلرژیک بالقوه جدی است.
• آنژیوادم نوعی تورم است. به‌عنوان مثال، آنژیوادم روی پلک می‌تواند باعث بسته شدن چشم شما شود. هنگامی که این بیماری در گلو اتفاق می‌افتد، یک مورد اورژانسی است، زیرا تنفس را مشکل می‌کند.

بیشتر بخوانید: دلایل ایجاد گودی زیر چشم چیست؟

چه زمانی باید برای درمان به پزشک مراجعه کنید؟

در مجموع از بین تمامی واکنش‌های آلرژیکی که گفتیم، کهیر و آنژیوادم ممکن است نشانه یک واکنش آلرژیک جدی باشند. اگر تمام پوست بدنتان کهیر زده و یا دچار مشکلات تنفسی شده‌اید باید سریعا با اورژانس تماس بگیرید، زیرا این دو مورد از حادترین علائم واکنش آلرژی پوستی هستند که می‌توانند جان بیمار را تهدید کنند. در موارد با شدت حادی کمتر هم بهتر است در اسرع وقت به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. اگر:

• برای کنترل علائم اگزما به کمک نیاز دارید.
• جوش‌های شما خونریزی دارند و یا چرک مایل به زردی از آن‌ها خارج می‌شود و عفونی به‌نظر می‌رسند.
• فکر می‌کنید ممکن است جدیدا دچار یک نوع آلرژی شده باشید که قبلاً آن را نداشتید.
• و بثورات پوستی شما بعد از 2 تا 3 هفته بهتر نشده‌اند.

به یک پزشک متخصص آلرژی یا ایمونولوژیست مراجعه کنید.

چگونه از حساسیت یا آلرژی پوستی جلوگیری کنیم؟

بهترین راه برای جلوگیری از واکنش‌های آلرژیک پوستی این است که عامل ایجاد واکنش آلرژیک در خود را شناسایی کرده و از آن اجتناب کنید.

اول از همه، آلرژن‌های بالقوه‌ای مانند صابون و شوینده‌هایی که استفاده می‌کنید، محصولات مو و آرایشی، لوسیون‌ها و… را در نظر بگیرید که مستقیماً روی پوست شما اثر می‌گذارند. غذاها و داروها نیز می‌توانند باعث واکنش‌های آلرژیک، به ویژه کهیر و تورم شوند. در مورد اگزما، پوست خود را همیشه مرطوب نگه دارید و از مواردی که باعث تشدید اگزما می‌شوند اجتناب کنید.

بیشتر بخوانید: چگونه پوست نرم و شفاف داشته باشیم؟

اما برای بسیاری از افراد، تشخیص اینکه چه ماده‌ای باعث ایجاد آلرژی پوستی در آن‌ها می‌شود سخت و یا حتی غیرممکن است. در این حال پزشک می‌تواند پوست شما را بررسی کند تا ببیند به چه چیزی واکنش نشان می‌دهید، اما یافتن علت دقیق همچنان ممکن است سخت باشد.

تست‌های پوستی فقط می‌توانند نشان دهند که شما به چه چیزی حساس هستید، اما نمی‌توانند تشخیص دهند که در یک روز خاص چه چیزی پوست شما را در یک نقطه خاص لمس کرده است. بدین منظور پزشکان اغلب از T.R.U.E استفاده می‌کنند.

این تست یک مجموعه از پیش بسته‌بندی شده از سه پانل است که پزشک به پشت شما می‌چسباند. هر کدام از پانل‌ها دارای 12 تکه با نمونه‌هایی از آلرژن‌های احتمالی است و شما آنها را به مدت 2 روز بر روی پوست خود می‌چسبانید. سپس پزشک آنها را برمی دارد تا ببیند آیا شما واکنشی داشته‌اید یا خیر. ممکن است لازم باشد چند بار دیگر به پزشک خود مراجعه کنید، زیرا برخی از واکنش‌ها ممکن است تا 10 روز بعد ظاهر شوند.

با این حال ممکن است به چیزی که در استاندارد T.R.U.E نیست حساسیت داشته‌باشید. برای پی بردن به آن، پزشک ممکن است آزمایشات پچ بیشتری برایتان انجام دهد. آنها موادی را انتخاب می‌کنند که ممکن است در محل کار، خانه یا سرگرمی‌هایتان با آن‌ها تماس بگیرید.

اگر در هر آزمایش پچ، واکنش خفیفی داشتید، ممکن است لازم باشد با تست R.O.A.T درمانتان را پیگیری کنید. این تست بسیار شبیه T.R.U.E عمل می‌کند، اما شما خودتان می‌توانید آن را انجام دهید. مثلا یک آلرژن مشکوک مثل کرم ضد آفتاب را در یک نقطه از پوست و طی چند روز روی پوست خود قرار می‌دهید.

این کار می‌تواند به تایید یا رد حساسیت شما به آن ماده‌ خاص کمک کند. از آزمایش دی متیل گلیوکسیم نیز برای تشخیص حساسیت به نیکل استفاده می‌شود. پزشک شما می‌تواند موارد آلرژی پوستی به فلزات را در مطب آزمایش کند، و یا می‌توانید یک کیت برای آزمایش جواهرات و سایر موارد بخرید و در منزل از آن استفاده کنید.

بیشتر بخوانید: لکه سیاه زیر چشم؛ دلایل به وجود آمدن و راه‌های درمان آن

روش‌های درمان حساسیت یا آلرژی پوستی

حساسیت‌های پوستی با اجتناب از تماس با آلرژن‌ها (در صورت امکان)، مصرف داروهای پیشگیرانه مانند آنتی هیستامین‌ها و مدیریت علائم در صورت بروز درمان می‌شوند. درماتیت تماسی و اگزما معمولاً اورژانس پزشکی نیستند و به‌طورکلی داروهای تجویزی مورد استفاده برای درمان حساسیت پوستی شامل کورتیکواستروئیدهای موضعی برای کاهش التهاب و تسکین خارش می‌شوند. این داروها که به‌صورت پماد یا کرم عرضه می‌شوند عبارتند از:

• Cordran (فلوراندرنولید)
• Psorcon (دی فلورازون دی استات)
• Topicort (دزوکسی متازون)
• Lidex (فلوسینونید)
• هیدروکورتیزون هم در همین دسته قرار دارد و بدون نسخه (OTC) در دسترس است.

اما برای واکنش‌های آلرژیک جدی‌تر، پزشک شما ممکن است استروئیدهای سیستمیک (خوراکی یا تزریقی) را برای کمک به کاهش تورم و سایر علائم برایتان تجویز کند. همچنین بسیار مهم است که همیشه پوستتان را با مرطوب کننده‌های حاوی موادی مانند ژل نفتی محافظت کنید تا از تماس پوست با مواد محرک جلوگیری شود. ضمنا باید از دوش گرفتن یا حمام آب گرم خودداری کنید.

درمان‌های خانگی حساسیت پوستی

با پیگیری درمان پزشکی، می‌توانید با رعایت نکات زیر در منزل، علائم آلرژی پوستی خود را تسکین دهید:

• اجتناب از تماس آلرژن‌ها: بدیهی است، اما ارزش یادآوری دارد. شما نمی‌توانید از چیزی که باعث ایجاد آلرژی در شما می‌شود استفاده کنید و یا حتی آن را لمس کنید.
• استراحت کافی: یک کمپرس یا دوش با آب خنک می‌تواند به آرام کردن جوش‌های آتشینتان کمک کند. سپس به آرامی پوستتان را خشک کرده و از مرطوب کننده بدون عطر و مواد شیمیایی استفاده کنید.
• استفاده از پمادهای خانگی:  بلغور جو دوسر آسیاب شده به‌صورت پودر است به خوبی با آب مخلوط می‌شود و یک پماد عالی برای تسکین آلرژی پوستی ایجاد می‌کند. با این حال برخی از افراد حتی ممکن است واکنش‌هایی نسبت به همین پماد داشته‌باشند! پس ابتدا آن را بر روی سطح کوچکی از پوست خود آزمایش کنید تا مطمئن شوید که باعث بدتر شدن آلرژی شما نمی‌شود. همچنین بنابراین برای اطمینان بیشتر، در ساخت این پماد فقط از آب ولرم استفاده کنید، چون اگر پمادتان خیلی گرم باشد، می‌تواند پوست شما را تحریک و خشک کند.
• استفاده از کرم‌های ضد خارش: لوسیون هیدروکورتیزون یا کالامین بدون نسخه ممکن است خارش شما را تسکین دهند.
• لباس‌های تنگ نپوشید: آن‌ها می‌توانند جوش‌های شما را تحریک کنند.
• برای علائم شدید، یک پانسمان مرطوب را امتحان کنید: ابتدا یک لباس نخی نرم، مانند یک تی شرت آستین بلند یا لباس زیر بلند پیدا کنید. آن را در آب خیس کنید، آب آن را بچلانید و سپس بپوشید.

بیشتر بخوانید: مراقبت از پوست زبر و خشن!

سخن نهایی

به پایان مطلب بررسی آلرژی پوستی می‌رسیم. به‌طورکلی وجود هرگونه جوش که دارای خارش یا درد است می‌تواند هشدار دهنده باشد، به خصوص اگر واکنش آلرژیک به ماده‌ای که در زندگی روزمره خود با آن مواجه می‌شوید داشته‌باشید. انواع آلرژی پوستی متفاوت هستند و هر کدام از آن‌ها می‌توانند بسیار آزاردهنده باشند و علائم مخصوصی را ایجاد کنند.

متأسفانه، فهمیدن اینکه چه عواملی بر آلرژی پوستی شما تأثیر می‌گذارند و چه کارهایی باید انجام دهید تا شرایط خود را تحت کنترل داشته‌باشید، ممکن است کمی طول بکشد. با این حال، درک اصولی که در این مقاله عنوان کردیم می‌تواند به شما کمک کند تا به‌درستی، محتمل‌ترین مقصر را برای حساسیت و آلرژی پوستی خود شناسایی کنید و یک برنامه درمانی صحیح را برای آن تعیین نمایید.

سوالات متداول

منابع: + + + + + + +