درمان سوختگی با بخار؛ علائم، دلایل و روش درمان خانگی

خیلی رک و ساده در همین ابتدای کار باید بگوییم که سوختگی ناشی از بخار می‌تواند بسیار جدی باشد و در بیشتر موارد برای درمان سوختگی با بخار باید به پزشک مراجعه کنید! سوختگی‌های ناشی از بخار داغ اغلب در نگاه اول به‌اندازه سوختگی‌های ناشی از شعله‌های آتش یا حتی آب جوش جدی به‌نظر نمی‌رسند، اما برداشت‌های اولیه‌ی شما می‌توانند فریبنده باشند. اگر سطح پوست سوخته با بخار پس از یک ساعت همچنان داغ است و یا اگر تاولی ظاهر شد، بهترین راه برای به حداقل رساندن آسیب این است که سریعا به پزشک مراجعه کنید. اما در مورد سوختگی‌های سطحی‌تر، چند درمان خانگی مؤثر هستند، از جمله کمپرس سرد، ژل آلوئه‌ورا، و ماسک‌هایی مانند عسل و موز له شده. با این توصیحات بیایید نگاهی تخصصی‌تر به انواع درمان سوختگی با بخار آب داغ بیندازیم!

دلایل سوختگی با بخار

وقتی آب به نقطه جوش می‌رسد تبدیل به بخار می‌شود. نقطه جوش آب حدود 100 درجه سانتیگراد است. البته هرچقدر محل زندگی شما ارتفاع بیشتری نسبت به سطح دریاهای آزاد داشته باشد، این عدد کمتر می‌شود. مثلا آب در شهر تهران در حدود 94 درجه سانتیگراد می‌جوشد.

این بخار حاصل از جوشیدن آب، از مولکول‌های فوق گرم شده‌ی آب تشکیل شده است و هنگامی که آن‌ها با بافت‌های بدن تماس می‌گیرند، می‌توانند تقریباً فوراً باعث جوشش آب درون سلول‌های پوست ما شوند. همچنین، بخار می‌تواند باعث سوختگی شدیدتری نسبت به آب داغ شود که بنابراین درمان سوختگی با بخار را به موضوعی جدی‌تر تبدیل کند.

زیرا وقتی بخار پوست شما را لمس می‌کند، دوباره به مایع تبدیل می‌شود. وقتی این اتفاق می‌افتد، انرژی آزاد می‌شود. این انرژی همراه با خود گرمای بخار، به شدت سوختگی می‌افزایند.

بدتر از همه، هنگامی که آب به بخار تبدیل می‌شود، حجم آن تقریباً 1600 برابر بیشتر می‌شود. به همین دلیل بخار می‌تواند تحت فشار خارج شود و به صورت یک جت پرسرعت به پوست برخورد کند و باعث آسیب بیشتر شود. بسیاری از وسایل برای استفاده از بخارِ تحت فشار طراحی شده‌اند، از جمله:

• قوری
• اتوهای بخار
• بخارشوی
• بخارساز

بخار به راحتی قابل استنشاق است و مولکول‌های فوق گرم آب می‌توانند به اعماق بینی، دهان و گلوی شما حرکت کنند. به همین دلیل است که بخارسازها به خصوص برای کودکان می‌توانند خطرناک باشند.

بیشتر بخوانید: درمان سوختگی دست؛ برای سوختگی چی خوبه ؟

نشانه‌های سوختگی با بخار آب داغ

درمان سوختگی با بخار بر اساس شدت سوختگی تعیین می‌شود. شدت سوختگی نیز بر اساس اندازه ناحیه سوخته و میزان عمق نفوذ سوختگی در پوست مشخص می‌گردد که به آن «درجه» سوختگی می‌گویند. سوختگی‌ها درجه اول، دوم یا سوم هستند:

• سوختگی درجه یک بخار با میزان قرمز بودن پوست مشخص می‌شود. اگر در سوختگی با بخار پوست به‌طور خفیفی قرمز شود، به این معنی است که فقط لایه بالایی پوست به نام اپیدرم آسیب دیده است. سوختگی‌های درجه یک فاقد تاول هستند.
• سوختگی درجه دو با بخار زمانی رخ می‌دهد که اپیدرم به‌طور کامل آسیب دیده و آسیب به لایه بعدی پوست به نام درم گسترش می‌یابد. در درمان سوختگی با بخار درجه دو، اغلب باید مراقب تاول‌های بسیار کوچکی که با درد همراه هستند نیز بود. هنگامی که دو لایه بالایی پوست از هم جدا می‌شوند، درم مایعی از خود نشت می‌دهد که اپیدرم را به سمت بالا هل داده و باعث ایجاد تاول می‌شود.
• سوختگی درجه سوم با بخار در هر دو لایه پوست گسترش می‌یابد. به این حالت، سوختگی تمام ضخامت پوست نیز می‌گویند که در آن به جای تاول، ممکن است پوست کاملا جدا شود. این ناحیه ممکن است به جای دردناک شدن به دلیل آسیب، بی حس شود، چون گاهی اوقات اعصاب پوست به‌طور کامل از بین می‌روند.

سوختگی بخار می‌تواند به خصوص در هنگام استنشاق بخار یا برخورد بخار با چشم خطرناک باشد. 6 علامت آسیب ناشی از استنشاق بخار عبارتند از:

• تنگی نفس
• سرفه کردن
• خس خس سینه
• مشکل در بلع

افرادی که دچار سوختگی با بخار در چشم می‌شوند، ممکن است بینایی خود را از دست بدهند.

بیشتر بخوانید: سوختگی پوست بعد از لیپوماتیک

درمان سوختگی با بخار

در ادامه، پنج مرحله اصلی برای درمان سوختگی با بخار را بیان می‌کنیم. البته، اگرچه این نکات می‌توانند به شما کمک کنند تا نحوه درمان سوختگی با بخار را بیاموزید، اما همچنان مهم است که در صورت نیاز به پزشک متخصص مراجعه کنید.

منبع تولید بخار را متوقف کرده یا از بدن خود دور کنید

سوختگی ناشی از بخار اغلب در خانه رخ می‌دهد. برای مثال، ممکن است در حین آشپزی دچار این نوع سوختگی شوید.

در نگاه اول، سوختگی با بخار در مقایسه با سوختگی ناشی از آتش سوزی جدی به‌نظر نمی‌رسد و مردم خیلی اوقات به دنبال درمان سوختگی با بخار نمی‌روند. اما هیچوقت نباید سوختگی با بخار را دست کم بگیرید. بخار داغ می‌تواند به لایه بیرونی پوست نفوذ کند و حتی با رسیدن به لایه‌های زیرین باعث ایجاد سوختگی شدید پوست شود. شدت این نوع سوختگی بستگی به موارد زیر دارد:

• محل سوختگی کدام اندام‌های بدن را در بر گرفته
• چه ناحیه‌ای از پوست و چه وسعتی از آن سوخته است
• مدت زمانی که پوست شما در معرض بخار قرار گرفته و دمای آب یا بخار: به گفته بنیاد سوختگی آمریکا، آب یا بخار داغ باعث سوختگی درجه سوم در موارد زیر می‌شود:
• 1 ثانیه قرار گرفتن در دمای 69 درجه سانتیگراد
• 2 ثانیه قرار گرفتن در دمای 65 درجه سانتیگراد
• 5 ثانیه قرار گرفتن در دمای 60 درجه سانتیگراد
• 15 ثانیه قرار گرفتن در دمای 56 درجه سانتیگراد

اولین قدم برای درمان سوختگی با بخار این است که خود را از منبع تولید بخار داغ دور کنید. اگر مشغول آشپزی بودید، اجاق گاز را خاموش کنید. به این ترتیب، می‌توانید بدون ایجاد یک حادثه دیگر، فقط بر درمان خود تمرکز کنید.

خنک کردن ناحیه سوخته

در مرحله بعدی از درمان سوختگی با بخار ، لباس‌های داغ یا تنگ را از تنتان درآورید. شما باید کمربند و جواهرات را نیز از بدن جدا کنید، چون سوختگی‌های شدید می‌توانند باعث تورم سریع پوست شما شده و بیرون آوردن هر نوع لباس یا جواهری را مشکل کنند.

هنگامی که لباس‌های غیر ضروری را درآورید، پوست سوخته را زیر آب خنک و روان نگه دارید. همچنین می‌توانید محل سوختگی را در آب خنک غوطه‌ور کنید تا درد و سوزش آن کمتر شود. اگر به آب جاری دسترسی ندارید، به جای آن از کمپرس سرد استفاده کنید، اما هیچگاه از یخ استفاده نکنید.

محافظت و پیشگیری

پس از خنک شدن پوست، ناحیه سوخته را با یک باند استریل و بدون چسب بپوشانید. همچنین می‌توانید برای این کار از یک پارچه تمیز استفاده کنید. در این مرحله نباید از لوسیون، روغن یا کرم بر روی پوست خود استفاده کنید. در عوض، از پماد‌های مبتنی بر مواد نفتی برای کمک به بهبود سوختگی استفاده کنید. اگر سوختگی درجه دو یا بالاتر است، باید از شوک ناشی از سوختگی جلوگیری کنید. بنابراین در صورت امکان، اندامی که محل سوختگی در آن قرار دارد را بالاتر از سطح قلب خود نگه دارید.

برای درمان سوختگی با بخار اقدام کنید

تخمین زده می‌شود که از بین تمامی انواع سوختگی، 33 تا 50 درصد سوختگی‌ها ناشی از بخار داغ هستند. شما برای درمان سوختگی با بخار درجه یک و سطحی در خانه نیازی به داروی خاصی ندارید و فقط باید از مسکن‌های معمولی برای کاهش درد استفاده کنید.

به پزشک مراجعه کنید

اما در موارد شدید سوختگی‌ها ناشی از بخار داغ که در ادامه می‌بینید، باید حتما به پزشک مراجعه کنید:

• علائم عفونت وجود دارد
• تاول سوختگی از خود مایع ترشح می‌کند
• قرمزی و درد بیش از چند ساعت طول می‌کشد
• دست ها، پاها، صورت یا اندام تناسلی سوخته‌اند

پزشک می‌تواند آنتی بیوتیک‌ها و داروهای ضد درد را برای کمک به بهبودی سریع‌تر شما تجویز کند. در صورت عدم درمان، سوختگی ناشی از بخار باعث ناراحتی شدید و ایجاد زخم می‌شود.

بیشتر بخوانید: روغن برای سوختگی پوست

درمان سوختگی با بخار در طب سنتی

سوختگی‌های سطحی و آن‌هایی که بعد از مدتی دیگر جدی به‌نظر نمی‌رسند و درد زیادی ندارند را می‌توان با از استفاده از برخی درمان‌های خانگی و سنتی سریع‌تر درمان کرد. به‌عنوان مثال، ژل آلوئه ورا را روی ناحیه آسیب دیده بمالید تا سوختگی را تسکین داده و روند بهبودی را سرعت بخشد.

عسل یکی دیگر از درمان‌های رایج است. لایه‌ای ضخیم از عسل طبیعی را روی ناحیه آسیب دیده بمالید تا به حفظ رطوبت پوست کمک کند و از محل سوختگی در مقابل عفونت محافظت کند. برخی افراد هم تا 48 ساعت محل سوختگی را با پلاستیک یا باند ضد آب محکمی می‌پوشانند. البته در این مرحله پوست باید کاملا شسته، تمیز و خشک شود.

یک نوع درمان محبوب دیگر برای سوختگی پوست با بخار، استفاده از موز و گلاب است. مخلوطی از موز بیش از حد رسیده و له شده و گلاب ممکن است به کاهش التهاب پوست کمک کند. برخی از متخصصان طب سنتی هم خمیری از چوب صندل، زردچوبه و روغن زیتون را برای درمان سوختگی با بخار توصیه می‌کنند.

البته این مخلوط فقط برای سوختگی‌های جزئی توصیه می‌شود، زیرا اغلب تصور می‌شود که محصولات روغنی به جای خلاص کردن پوست از شر سوختگی، گرما را در آن حفظ کرده و روند بهبودی را به تاخیر می‌اندازند.

سخن نهایی

سوختگی با بخار یک آسیب نسبتاً شایع در خانه است که کودکان را بیش از هر گروه دیگری تحت تأثیر قرار می‌دهد. اگرچه اغلب به‌نظر می‌رسد که سوختگی‌های ناشی از بخار آسیب کمی دارند، اما هیچگاه نباید آن‌ها را دست کم گرفت.

برای مقابله با سوختگی ناشی از مایعات داغ یا بخار اقدامات خاصی را باید انجام دهید، از جمله خنک کردن ناحیه آسیب دیده با آب خنک (نه سرد) به مدت 20 دقیقه. همچنین در صورت ادامه‌دار بودن عوارض، باید برای درمان سوختگی با بخار به پزشک مراجعه کنید.

سوالات متداول

منابع: + + + +