علائم پوستی سلیاک؛ همه چیز راجع به بیماری سلیاک

بیماری سلیاک یک بیماری خود ایمنی است که از جذب مناسب مواد مغذی و هضم گلوتن جلوگیری می‌کند. زمانی که افراد مبتلابه این عارضه در معرض گلوتن (پروتئین اتصال‌دهنده‌ای که در غلات و همچنین در محصولات آرایشی رایج است) قرار می‌گیرند، سیستم ایمنی بدن دچار اختلال شده و به‌دیواره‌های روده کوچک که مسئول جذب مواد مغذی از غذا هستند حمله می‌کند. بنابراین برای مدیریت علائم این بیماری، باید از گلوتن اجتناب کرد. همانطور که گفتیم، گلوتن عامل تحریک‌کننده سلیاک است و این پروتئین در برخی محصولات آرایشی وجود دارد، پس می‌توان رابطه‌ای بین سلیاک و پوست پیدا کرد! ادامه این مطلب را بخوانید تا هم درباره بیماری سلیاک، عوارض و دلایل ایجاد آن آگاه شوید و هم علائم پوستی سلیاک را بشناسید.

علائم بیماری سلیاک چیست؟

بررسی علائم پوستی سلیاک را با ارائه توضیحاتی درباره این بیماری و علائم آن آغاز می‌کنیم. بیماری سلیاک که گاهی به‌آن سلیاک اسپرو (celiac sprue) یا آنتروپاتی حساس به‌گلوتن (gluten-sensitive enteropathy) نیز گفته می‌شود، نوعی واکنش ایمنی بدن به ‌خوردن گلوتن است. گلوتن پروتئینی است که در گندم، جو و چاودار یافت می‌شود.

بیشتر بخوانید: ساده‌ترین راه حل‌ها برای پیشگیری از مبتلا شدن به بیماری

اگر به‌بیماری سلیاک مبتلا هستید، خوردن گلوتن باعث ایجاد پاسخ ایمنی در روده کوچک شما می‌شود. با گذشت زمان، این واکنش به‌پوشش روده کوچک شما آسیب می‌رساند و از جذب برخی از مواد مغذی جلوگیری می‌کند (سوء جذب). آسیب روده اغلب باعث اسهال، خستگی، کاهش وزن، نفخ و کم‌خونی می‌شود و عوارض آن می‌توانند بسیار جدی باشند.

مثلا در کودکان، سوء جذب مواد مغذی می‌تواند بر رشد و تکامل آنها تأثیر بگذارد. متاسفانه تاکنون هیچ درمانی برای بیماری سلیاک یافت نشده است، اما برای اکثر افراد، پیروی از یک رژیم غذایی شدیدا بدون گلوتن می‌تواند به‌ مدیریت علائم و بهبود وضعیت روده کمک کند.

علائم بیماری سلیاک می‌توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند. این علائم می‌توانند در طول زمان نیز تغییر کنند و به‌طور کلی از فردی به‌فرد دیگر متفاوت هستند. مثلا برخی افراد هیچ علامتی ندارند یا فقط در اواخر زندگی خود و در سنین پیری آنها را تجربه می‌کنند.

حتی ممکن است یک شخص تا زمانی که دچار کمبود مواد مغذی یا کم‌خونی نشده، اصلا نداند تا الان به‌بیماری سلیاک مبتلا بوده است. به غیر از علائم پوستی سلیاک که در ادامه به‌آنها می‌پردازیم، احتمال بروز علائم گوارشی این بیماری در کودکان بیشتر از بزرگسالان است. این علائم عبارتند از:

• درد شکم
• نفخ
• گاز معده
• اسهال مزمن یا یبوست
• حالت تهوع
• استفراغ
• مدفوع رنگ پریده با بوی بد
• مدفوع چربی که بر روی آب شناور می‌ماند

علائم غیر گوارشی بیماری سلیاک می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• کاهش وزن
• خستگی
• افسردگی یا اضطراب
• درد مفاصل
• زخم‌های دهان
• بثوراتی به‌نام درماتیت هرپتی فرمیس
• آسیب عصبی در اندام‌ها (به نام نوروپاتی محیطی)، که می‌تواند باعث گزگز در پاها شود.

افراد مبتلابه بیماری سلیاک احتمالا دچار کمبود مواد مغذی نیز می‌شوند، زیرا آسیب وارد شده به‌روده به‌تدریج جذب مواد مغذی مانند ویتامین‌های B12، دی و کا را محدود می‌کند. به‌همین دلیل، ممکن است شخص به‌کم‌خونی فقر آهن نیز مبتلا شود.

به‌جز سوءتغذیه، بیماری سلیاک می‌تواند باعث آسیب به‌روده بزرگ و آسیب کمتر و جزئی‌تر به‌سایر اندام‌ها شود. شدت و تغییرات علائم پوستی سلیاک و به‌طور کلی، تمامی علائم این بیماری ممکن است به‌موارد زیر بستگی داشته باشد:

• سن
• میزان آسیب وارده به‌روده کوچک
• مقدار گلوتن مصرفی
• سنی که مصرف گلوتن شروع شده است
• در دوران نوزادی چه مدت به‌فرد شیر داده شده است، زیرا علائم در افرادی که برای مدت طولانی‌تری از شیر مادر تغذیه شده‌اند، دیرتر ظاهر می‌شوند
• مسائل مربوط به‌سلامتی مانند جراحی، بارداری، عفونت‌ها یا استرس شدید، گاهی‌اوقات می‌توانند علائم پوستی سلیاک را ایجاد کنند.

بیشتر بخوانید: علائم پوستی تیروئید؛ 

اما در مورد کودکان، هنگامی که بیماری سلیاک باعث محدود شدن یا جلوگیری از جذب مواد مغذی در بدن یک کودک می‌شود، می‌تواند در رشد او مشکلاتی را ایجاد کند. این مشکلات می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• عدم رشد در نوزادان
• تاخیر در رشد و کوتاهی قد در کودکان
• کاهش وزن
• آسیب به‌ مینای دندان
• تغییرات خلقی، از جمله بی‌حوصلگی یا عصبی شدن
• بلوغ دیررس

اگر این بیماری در سنین پایین تشخیص داده شود و سپس کودک از یک رژیم غذایی بدون گلوتن پیروی کند، می‌توان از بروز این مشکلات جلوگیری کرد.

آسیب روده می‌تواند ظرف چند هفته پس از حذف گلوتن از رژیم غذایی شروع به‌بهبود کند. با گذشت زمان، کودکان ممکن است خود به‌خود بهبود یابند و تا اواخر عمر از تمامی علائم، از جمله علائم پوستی سلیاک مصون بمانند.

چه کسانی در معرض این بیماری هستند؟

بیماری سلیاک بیشتر در افراد اروپایی تبار یافت می‌شود و محققان تخمین می‌زنند 1٪ از جمعیت اروپا و آمریکای شمالی تحت تاثیر این بیماری قرار دارند. همچنین اگر یکی از بستگان درجه یک شما مانند والدین یا فرزندتان به‌این بیماری مبتلا باشد، 10 درصد احتمال ابتلا به‌این بیماری را دارید.

حدود 97 درصد از افراد مبتلابه بیماری سلیاک دارای یک جهش ژنی قابل تشخیص مرتبط با این بیماری هستند (HLA-DQ2 یا HLA-DQ8). بنابراین بیماری سلیاک عموما منشا ژنتیکی دارد.

اما چه عوامل خطر دیگری در ابتلا به سلیاک نقش دارند؟ بیماری سلیاک در افراد مبتلا به برخی اختلالات کروموزومی ارثی مانند سندرم داون و همچنین در افراد مبتلا به برخی بیماری‌های خودایمنی دیگر شایع‌تر است. در بیماری‌های خود ایمنی اغلب ژن‌های مشترکی درگیر می‌باشند و همچنین، این ژن‌ها معمولا راهی برای تحریک یکدیگر دارند.

مانند سایر بیماری‌های خودایمنی، بیماری سلیاک در افرادی که در بدو تولد مونث بوده‌اند (AFAB) شایع‌تر است. گفته می‌شود که میزان ابتلا به این بیماری در دختران دو برابر بیشتر از پسران است.

به طور کلی اگر:

1. سفید پوست هستید
2. یکی از اقوام شما به‌سلیاک مبتلا بوده
3. یک اختلال کروموزومی مانند سندرم ترنر، سندرم ویلیامز یا سندرم داون دارید
4. بیماری خودایمنی دیگری مانند دیابت نوع 1، آرتریت روماتوئید، کولیت میکروسکوپی یا بیماری آدیسون داشته باشید
5. و در بدو تولد به‌عنوان دختر به‌دنیا آمده‌اید

احتمال ابتلای به‌این بیماری و تجربه علائم پوستی سلیاک در شما در آینده بیشتر است.

رابطه موجود میان سلیاک و پوست چیست؟

تاکنون علائم پوستی سلیاک برای 7 بیماری پوستی مختلف به‌اثبات رسیده است. علائم پوستی سلیاک شامل موارد زیر هستند:

آکنه

ارتباط بین سلیاک و سوء جذب و همچنین اختلالات هورمونی، می‌تواند باعث افزایش احتمال آکنه شود. از آنجایی که بسیاری از کسانی که از عدم تحمل گلوتن رنج می‌برند، اختلال در عملکرد طبیعی هورمون را نیز تجربه می‌کنند، این ناهماهنگی می‌تواند منجر به‌ایجاد آکنه شود. برخی گزارشات وجود دارند که نشان می‌دهند آکنه می‌تواند در رژیم غذایی بدون گلوتن بهبود یابد.

آفت (استوماتیت آفتی)

از نظر فنی دهان بخشی از پوست نیست، اما آفت نیز یکی از شایع‌ترین علائم غیر گوارشی سلیاک است و از آنجایی که به‌راحتی در آینه قابل مشاهده هستند، آنها را در بخش علائم پوستی سلیاک بیان می‌کنیم.

نزدیک به‌20 درصد از افراد مبتلابه بیماری سلیاک آفت را به‌عنوان یکی از علائم خود دارند. در بسیاری از موارد، این آفت‌ها عودکننده هستند و می‌توانند یکی از معدود یا تنها علائم بیماری سلیاک باشند.

درماتیت هرپتی فرمیس

این بیماری بسیار دردناک و تاول‌زا است و می‌تواند به‌سادگی توسط پزشکان به‌اشتباه تشخیص داده شود. درماتیت هرپتیفورمیس به‌صورت تاول‌های کوچک سفید پر از مایع یا لکه‌های قرمز اطراف فولیکول‌های مو شروع می‌شود. تلاش برای پنهان کردن و همچنین تلاش برای درمان آن در صورت تشخیص اشتباه، می‌تواند برای فرد بسیار استرس‌زا باشد.

خشک شدن پوست

خشک شدن پوست با سوء جذب مرتبط است و بنابراین، میان افراد مبتلابه سلیاک بسیار رایج می‌باشد. اما بسیاری از افراد این وضعیت را حتی پس از درمان با رژیم غذایی بدون گلوتن مشاهده می‌کنند؛

زیرا غلات غنی از ویتامین E هستند و بدین ترتیب برای حفظ‌هارمونی پوست حیاتی می‌باشند، اما از آنجایی که بسیاری از افرادی که به‌گلوتن حساسیت دارند به‌طور کامل از غلات اجتناب می‌کنند (حتی آن دسته از غلاتی که فاقد گلوتن هستند)، دریافت ویتامین E در رژیم غذایی آنها می‌تواند به‌ چالشی بزرگ تبدیل شود.

اگزما

اگزما از علائم پوستی سلیاک است و در حال حاضر، پیروی از یک رژیم غذایی بدون گلوتن در حال تبدیل شدن به ‌یک روش محبوب برای درمان اگزما است. کسانی که عدم تحمل گلوتن دارند، معمولا به‌پسوریازیس پیشرفته‌تر و شدیدتری نیز مبتلا می‌شوند. همچنین، پسوریازیس در بسیاری از موارد زمانی که فرد از رژیم غذایی بدون گلوتن پیروی می‌کند، بهبود می‌یابد.

پسوریازیس از علائم پوستی سلیاک

پسوریازیس یک بیماری التهابی شایع، مزمن، ژنتیکی و سیستمیک است که معمولاً به‌صورت پلاک‌های خارش‌داری از پوست قرمز برجسته با فلس‌های نقره‌ای ضخیم ظاهر می‌شود. پسوریازیس معمولا در آرنج، زانو و پوست سر وجود دارد، اما اغلب می‌تواند پاها، تنه و ناخن‌ها را درگیر کند.

تحقیقات بسیار کمی در مورد ارتباط بین بیماری سلیاک و پسوریازیس انجام شده است، اما برخی از افراد مبتلابه پسوریازیس ادعا می‌کنند رژیم غذایی بدون گلوتن بیماری آنها را بهبود داده است.

اخیراً یکی از یافته‌های جالب محققان این بوده که بیماران مبتلابه پسوریازیس که بیماری سلیاک یا حساسیت به‌گلوتن غیر سلیاکی ندارند، معمولاً سطوح بالایی از آنتی‌بادی آنتی‌گلیادین IgA را در خون خود نشان می‌دهند و بدین ترتیب احتمالاً از رژیم غذایی بدون گلوتن سود می‌برند. ب

رخی از مطالعات قبلی هم نشان داده‌اند آنتی‌بادی‌های بیماری سلیاک با فعالیت پسوریازیس مرتبط هستند. اگرچه تحقیقات کمی در این مورد انجام شده است، بنابراین هنوز سردرگمی زیادی در مورد ارتباط پسوریازیس با بیماری سلیاک وجود دارد.

آکنه روزاسه از علائم پوستی سلیاک

از دیگر علائم پوستی سلیاک می‌توان به‌روزاسه اشاره کرد که یک بیماری التهابی پوستی شایع است و در موقعیت خطر ژنتیکی بیماری‌های خودایمنی مانند دیابت نوع 1 و بیماری سلیاک قرار دارد. برخی مطالعات نشان داده‌اند روزاسه با T1DM، بیماری سلیاک، مولتیپل اسکلروزیس و آرتریت روماتوئید در زنان مرتبط است، در حالی که این ارتباط در مردان از نظر آماری تنها برای آرتریت روماتوئید معنی‌دار می‌باشد.

باز هم، برای افراد مبتلا به ‌بیماری سلیاک یا حساسیت به‌گلوتن، علائم این بیماری‌های پوستی و علائم پوستی سلیاک ممکن است در رژیم غذایی بدون گلوتن بهبود یابند و یا حتی از بین بروند.

سلیاک، علائم پوستی سلیاک و دیگر بیماری‌های پوستی

جدیدترین مطالعات روز دنیا نشان داده‌اند در مقایسه با جمعیت عمومی، بیماران مبتلابه بیماری سلیاک در معرض خطر طولانی مدت بیشماری از اختلالات شایع پوستی هستند. در واقع به‌غیر از 7 بیماری بالا، امروزه ثابت شده که سلیاک خطر ابتلا به ‌بیماری‌های پوستی دیگری مثل ویتیلیگو و آلوپسی آره‌آتا را نیز افزایش می‌دهد.

مراجعه به‌پزشک و تشخیص بیماری

و در انتهای مطلب بررسی علائم پوستی سلیاک به‌روش‌های تشخیص و درمان این بیماری می‌پردازیم. تشخیص سلیاک با معاینه فیزیکی و بررسی تاریخچه پزشکی فرد شروع می‌شود. پزشکان آزمایش‌های مختلفی را برای تأیید تشخیص خود انجام خواهند داد، زیرا سطوح آنتی بادی‌های آنتی اندومیزیوم (EMA) و آنتی بادی‌های ضد ترانس گلوتامیناز (tTGA)، معمولا در خون مبتلایان به‌سلیاک بالا هستند. آزمایشات خون رایج برای تشخیص سلیاک عبارتند از:

• شمارش کامل خون (CBC)
• تست‌های عملکرد کبد
• تست میزان کلسترول
• آزمایش سطوح آلکالین فسفاتاز
• تست آلبومین سرم

بیوپسی پوست هم می‌تواند به‌پزشکان در تشخیص بیماری سلیاک کمک کند. اگر بیوپسی پوست و نتایج آزمایش خون نشان‌دهنده بیماری سلیاک باشند، دیگر نیازی به‌انجام بیوپسی داخلی نیست.

در غیر این صورت، احتمالا پزشک برای تشخیص قطعی از درون دستگاه گوارش فرد (معمولا روده) نیز تکه‌ای را برای آزمایش برمی‌دارد. همچنین می‌توان از آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی نیز برای تشخیص بیماری سلیاک استفاده کرد.

در مورد درمان بیماری سلیاک، باید بدانید در حال حاضر هیچ دارویی برای این کار وجود ندارد و بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید این است که رژیم غذایی خود را تغییر دهید. برای این کار باید از یک رژیم غذایی بدون گلوتن پیروی کنید و بنابراین غذاهایی که معمولاً با غلات تهیه می‌شوند (مگر اینکه دارای برچسب فاقد گلوتن باشند) را از رژیم غذایی خود حذف کنید. از جمله این غذاها می‌توان به‌موارد زیر اشاره کرد:

• آبجو
• نان، کیک و سایر محصولات پخته شده
• سیریل‌ها
• پاستا یا رشته فرنگی
• کراکر
• پنکیک
• سس‌ها

این غلات همیشه گلوتن دارند:

• گندم
• دوروم
• سمولینا
• چاودار
• جو
• مالت
• مخمر ابجو
• نشاسته گندم

بیشتر بخوانید: علائم پوستی کلسترول بالا چیست؟

افراد مبتلابه بیماری سلیاک باید برچسب روی اقلام را به‌دقت بررسی کنند. بسیاری از غذاهای فرآوری شده گاهی اوقات گلوتن دارند:

• گرانولا
• سیب‌زمینی سرخ کرده
• چیپس سیب‌زمینی
• آب نبات
• سوپ
• سس سالاد و ماریناد
• جایگزین‌های گوشت مانند سیتان یا همبرگر گیاهی
• سس سویا

این غذاها همیشه بدون گلوتن هستند:

• میوه‌ها
• سبزیجات
• گوشت و مرغ
• ماهی و سایر غذاهای دریایی
• لبنیات
• لوبیا و آجیل

نشاسته‌ها و غلات بدون گلوتن، عبارتند از:

• برنج
• ذرت
• سویا
• سیب‌زمینی
• تاپیوکا
• لوبیا
• ذرت خوشه‌ای
• کوینو
• ارزن
• آمارانت
• کتان
• چیا
• پودر آجیل

محصولاتی مثل داروها و خمیردندان‌ها نیز می‌توانند حاوی گلوتن باشند. بنابراین مهم است که برچسب آنها را بررسی کنید. اگر کمبود شدید مواد مغذی دارید، لازم است ویتامین‌ها و مکمل‌های معدنی فاقد گلوتن مصرف کنید و در صورت بروز بثورات پوستی، پزشک به‌شما دارو می‌دهد.

پس از چند هفته رژیم غذایی بدون گلوتن، روده کوچک شما باید شروع به‌بهبودی کند و احساس بهتری خواهید داشت و کم کم از شر علائم پوستی سلیاک نیز رها خواهید شد.

بیشتر بخوانید: علائم پوستی جذام؛ 

به پایان مطلب بررسی علائم پوستی سلیاک می‌رسیم. بیماری سلیاک یک بیماری خود ایمنی است که در آن، قرار گرفتن در معرض گلوتن باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن به‌سلول‌های روده کوچک حمله کند. در حال حاضر هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد، اما فرد می‌تواند تمامی علائم، از جمله علائم پوستی سلیاک را با پیروی از رژیم غذایی بدون گلوتن تسکین دهد.

منبع ++++++++