کهیر و کبد؛ خارش بدن و نشانه‌های پوستی بیماری‌های کبد

همه‌ی ما همیشه کمی خارش در بدن خود داریم که ممکن است ناشی از خشک‌شدن پوست، نیش حشره یا یک آلرژی خفیف باشد. اما خارش مداوم در سراسر یا در یک نقطه از بدن داستان دیگری است. این نوع خارش علاوه بر حواس‌پرتی و ناراحتی فراوانی که دارد، می‌تواند نشانه یک نگرانی جدی برای سلامتی باشد. بیماری خارش کبد اگر برای مدت طولانی ادامه یابد، علامت هشداردهنده‌ای است که کبد شما آسیب جدی دیده و بیمار در معرض خطر بالای ابتلا به بیماری‌های کبدی است. بنابراین آیا خارش ناشی از مشکلات کبدی قابل درمان است؟ چگونه از عملکرد و سلامت کبد محافظت کنیم؟ بیایید پاسخ را درست در این مقاله پیدا کنیم و به بررسی رابطه بین کهیر و کبد بپردازیم!

بررسی خارش بدن و کبد

کبد بزرگ‌ترین اندام جامد در بدن است. این ارگان حیاتی چربی‌ها را تجزیه می‌کند، بدن را سم‌زدایی می‌کند، کلسترول و پروتئین تولید کرده و ویتامین‌ها را ذخیره می‌کند.

با این حال مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در امریکا (CDC) بیان می‌کند که فقط 4.5 میلیون بزرگسال در ایالات متحده به بیماری کبدی مبتلا هستند، یعنی از هر 1000 نفر، 13 نفر از مردم این کشور مشکلات کبدی را تجربه می‌کنند.

این آمار در کشورهای کمتر توسعه یافته، حتی می‌تواند بیشتر هم باشد. برای بررسی رابطه بین خارش، کهیر و کبد بد نیست برخی از انواع بیماری‌های کبدی که با خارش همراه هستند را ببینیم. این بیماری‌ها عبارتند از:

• سیروز صفراوی اولیه (PBC)
• کلستاز داخل کبدی بارداری
• هپاتیت مزمن B و C
• کلستاز داخل کبدی خانوادگی
• سندرم آلاژیل
• کلانژیت اسکلروزان اولیه (PSC)
• سرطان سر لوزالمعده
• بیماری انسدادی صفراوی

خارش همچنین در بیماری‌های خودایمنی کبد مانند PSC و PBC و به طور کلی در بیماری‌های داخلی کبد، یعنی در شرایطی که بر ساختارهای داخل کبد تأثیر می‌گذارند، شایع‌تر است. در مقابل، بیماری‌های کبدی خارج از کبد (که روی کبد تأثیر می‌گذارند، اما در خارج از اندام رخ می‌دهند) وجود دارد.

برخی از این موارد می‌توانند شامل خارش باشند، مانند PSC و سرطان سر لوزالمعده. خارش با بیماری‌های کبدی ناشی از الکل و بیماری کبد چرب غیر الکلی کمتر شایع است.

به طور کلی، خارش (pruritus) یکی از علائم بیماری مزمن کبدی است، اگرچه همه افراد مبتلا به بیماری کبدی به آن مبتلا نمی‌شوند. دانشمندان دقیقاً نمی‌دانند رابطه بین کهیر و کبد چیست و چرا خارش در بیماری کبدی رخ می‌دهد. در ادامه برخی از نظریه‌هایی که دانشمندان در مورد رابطه بین خارش، کهیر و کبد تحقیق کرده‌اند، آورده شده است.

نمک‌های صفراوی

نویسندگان یک مقاله تحقیقاتی در سال 2015 نشان می‌دهند بیماری کبدی می‌تواند سطح نمک‌های صفراوی را در بدن افزایش دهد. سپس این نمک‌ها زیر پوست جمع شده و منجر به خارش می‌شوند. بدن نمک‌های صفراوی را از اسیدهای صفراوی می‌سازد.

با این حال، خارش، همه افراد مبتلا به بیماری کبدی و دارای سطوح بالایی از نمک صفراوی را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد و دانشمندان ارتباط بین شدت خارش و غلظت نمک صفراوی را تایید نکرده‌اند. تحقیقات دیگر نشان می‌دهند که سطوح غیرمعمول بیلی روبین در بدن (رنگدانه نارنجی مایل به زردی که در اثر تجزیه هموگلوبین در کبد ایجاد شده و در صفرا دفع می‌شود.)، نورون‌های حسیِ خارشِ محیطی را تحریک می‌کند. افراد مبتلا به بیماری کبد اغلب دارای سطوح بالایی از بیلی روبین هستند.

سایر مواد شیمیایی طبیعی

بر اساس برخی تحقیقات، مواد دیگری که به طور طبیعی در بدن وجود دارند ممکن است در رابطه با کهیر و کبد نقش داشته و باعث خارش شوند. این مواد عبارتند از:

• هیستامین
• مواد افیونی
• سروتونین
• هورمون‌های جنسی زنانه

بیشتر بخوانید: رایج‌ترین بیماری‌های پوستی

بیشتر بخوانید: کهیر گرمایی؛ 

سطح هیستامین در افراد مبتلا به خارش کلستاتیک (cholestatic pruritus) بیشتر است، اگرچه به نظر نمی‌رسد که در افراد دارای سطوح هیستامین بالاتر، خارش شدیدتر و بدتری اتفاق بیفتد. برخی بر این باورند که سروتونین می‌تواند درک فرد از خارش را تغییر دهد و در نتیجه باعث افزایش خارش شود.

برخی افراد دریافته‌اند که مصرف مهارکننده‌های بازجذب سروتونین به مدیریت خارش در آنها کمک می‌کند. کسانی که آنتاگونیست‌های مخدر مصرف کردند نیز گزارش دادند که خارش آنها بهبود یافته است.

حساس بودن سلول‌های پوست

در سال 2021، برخی از محققان شواهدی پیدا کردند که رابطه بین کهیر و کبد و خارش با PBC ممکن است شامل واکنش عصبی در کراتینوسیت‌ها (سلول‌های لایه بیرونی پوست) باشد. افراد مبتلا به PBC دارای سطوح بالایی از یک لیپید (چربی) به نام لیزوفسفاتیدیل کولین (LPC) هستند که در خون آنها گردش می‌کند.

زمانی که دانشمندان این ماده را به پوست موش تزریق کردند، متوجه افزایش خارش در آنها شدند. در نتیجه محققان به این نتیجه رسیدند که وقتی LPC از طریق گردش خون به پوست می‌رسد، ممکن است واکنشی را در آن ایجاد کند که منجر به خارش می‌شود.

آلکالین فسفاتاز سرم (ALP)

افراد مبتلا به خارش مرتبط با بیماری کبد ممکن است ALP بالا داشته باشند.

لیزوفسفاتیدیک اسید (LPA) و اتوتاکسین (آنزیمی که LPA را تشکیل می‌دهد)

 LPA بر بسیاری از عملکردهای سلولی تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به خارش و بیماری کبد ممکن است سطوح بالاتری از LPA داشته باشند.

علائم خارش بیماری‌‌های کبدی چیست؟

بارزترین علامت بیماری خارش کبدی و رابطه بین کهیر و کبد ، ظاهر‌شدن ناگهانی جوش یا دانه‌ی قرمز روی پوست است. این لکه‌های قرمز اغلب با محدودیت‌های واضحی ظاهر می‌شوند و شبیه به جوش‌های عادی نیستند. در مراحل اولیه، آنها به شکل بثورات قرمز ریز در می‌آیند، اما بعدا روی پوست پخش شده و تکه‌های توده‌ای را تشکیل می‌دهند.

در موارد شدید، این لکه‌های قرمز می‌توانند در سراسر بدن پخش شوند و در صورتی که آنها را لمس کنید، کمی سفت و متراکم احساس می‌شوند که طبق فرهنگ عامه، از آنها به عنوان کهیر یاد می‌شود.

معمولاً این لکه‌های قرمز روی پوست ظاهر می‌شوند و پس از چند ساعت، زمانی که بدن دیگر احساس سرما نمی‌کند، به سرعت ناپدید می‌شوند. هنگامی که پاپول‌های خارش کبدی (جوش‌های نوک تیز قرمز رنگ) روی پوست وجود دارند، بیمار احساس خارشی مبهم همراه با سوزن سوزن و داغ‌شدن در سراسر پوست بدن خود خواهد داشت.

شدت این علائم در زمانی که دمای محیط به سرعت کاهش می‌یابد (مانند برخورد باران یا باد به پوست) بیشتر می‌شود. این نیز ویژگی‌ای است که بیماران باید برای تمایز بین بیماری خارش کبدی و سایر بیماری‌های پوستی که باعث ایجاد راش‌های مشابه می‌شوند، توجه کنند.

برای افراد مبتلا به بثورات خارش‌دار ناشی از شرایط پوستی، علائم خارش اغلب تنها با افزایش تحریک پوست مشخص شده و بیشتر می‌شوند. با این حال، اگرچه تنها چند تظاهرات بالینی برای انواع خارش پوست وجود دارد، نمی‌توانیم تنها با مشاهده‌ی علائم، با قطعیت تأیید کنیم که علت خارش پوست شما چیست، اما با تشخیص پزشک متخصص و چندین آزمایش، می‌توان دلیل و یا دلایل خارش پوست بیمار را مشخص کرد.

علاوه بر خارش پاپول‌های پوستی ناشی از کبد، در صورت مشکلات عملکرد کبد، بیماران ممکن است علائم دیگری را به شرح زیر تجربه کنند:

• از دست دادن اشتها، کم اشتهایی، سوء هاضمه.
• خستگی، تحریک‌پذیری، حواس‌پرتی، تغییرات شخصیتی.
• گاهی اوقات در ناحیه دنده تحتانی سمت راست احساس درد مبهم وجود دارد و ممکن است این درد تا ناحیه شانه راست گسترش یابد.
• زردی پوست، زردی چشم، ادرار تیره، یا گاهی اوقات تغییر رنگ مدفوع بسته به شدت بیماری.
• خونریزی مقعدی.
• وقتی ضربه سبکی به پوستتان وارد شود، لکه‌های کبودی روی آن ظاهر می‌شود.

اینها علائمی هستند که علت بیماری را نشان می‌دهند و همچنین می‌توانند شدت بیماری را ارزیابی کنند. هنگامی که خارش کبد به موقع تشخیص داده نشده و درمان نشود، می‌تواند باعث اختلال شدید عملکرد کبد و حتی سیروز شود.

بنابراین به محض مشاهده علائم مشکوک، برای حفظ سلامتی، بیمار باید به متخصص مراجعه کند تا بیماری او تشخیص داده شود، علت آن مشخص شود و سپس روش درمانی مناسب برا او اتخاذ گردد.

همچنین شما باید بدانید، خارش پوستی ناشی از مشکلات کبدی یک علامت هشداردهنده برای بیماری کبد است و نمی‌توانند از فردی به فرد دیگر منتقل شوند. در واقع این بیماری مسری نیست.

بیشتر بخوانید: کهیر پوستی بدون خارش؛

درمان خارش کبدی

حال که با رابطه بین کهیر و کبد آشنا شدیم، خواهیم دید که برای درمان خارش کبدی چه راهکارهایی وجود دارد؟ خارش ناشی از بیماری کبد احتمالاً به خودی خود بهبود نمی‌یابد، اما قابل درمان است.

از آنجایی که دلایل رابطه بین کهیر و کبد و خارش کبدی کاملاً شناخته شده نیست، سخت است بگوییم کدام درمان ممکن است برای شما مفید باشد. ممکن است شما به ترکیبی از درمان‌ها همراه با مقدار مشخصی آزمون و خطا نیاز داشته باشید. با این حال روش‌های درمانی زیر معمولا توسط پزشکان توصیه می‌شود:

برای درمان کهیر و کبد، از خاراندن پوست خود بپرهیزید

مهم است از خاراندن پوست وقتی که به دلیل مشکلات کبدی ایجاد شده است خودداری کنید، زیرا می‌تواند شرایط را برایتان بسیار بدتر کند. ناخن‌های خود را کوتاه نگه دارید تا در صورت خاراندن، احتمال پاره‌شدن پوست کمتر شود.

اگر متوجه شدید بیش از حد پوستتان را خراشیده‌اید، سعی کنید با پوشاندن پوست خود با یک لباس از وسوسه خاراندن آن دوری کنید. اگر در طول شب تمایل زیادی به خاراندن خودتان دارید، در رختخواب دستکش بپوشید. در ادامه روش‌های دیگری را بیان کرده‌ایم که می‌توانید برای جلوگیری از تحریک پوست و کاهش خارش انجام دهید:

• برای دوش گرفتن و حمام، به جای آب گرم از آب ولرم یا خنک استفاده کنید.
• سعی کنید زمان زیادی را در محیط‌های گرم یا زیر آفتاب نگذرانید.
• صابون‌های ملایمی را که حاوی رایحه‌های اضافی نیستند برای شستشو انتخاب کنید.
• برای مبارزه با خشکی پوست، از مرطوب‌کننده‌های ملایم و بدون عطر استفاده کنید.
• یک پارچه سرد و مرطوب را روی ناحیه خارش‌دار قرار دهید تا میل به خاراندن از بین برود.
• از مواد یا محصولاتی که پوست شما را تحریک می‌کنند، اجتناب کنید.
• هنگام استفاده از محصولات خشن از دستکش استفاده کنید.
• لباس‌های گشاد بپوشید.
• در ماه‌های خشک زمستان از مرطوب‌کننده و رطوبت ساز در منزل خود استفاده کنید.

برای درمان کهیر و کبد، از مواد و محصولات موضعی ضد خارش استفاده کنید

اگر خارش خفیف و موضعی دارید، می‌توانید از کرم مرطوب‌کننده با 1 درصد منتول استفاده کنید. سایر داروهای موضعی بدون نسخه (OTC) مانند کورتیکواستروئیدها و مهارکننده‌های کلسینئورین نیز ممکن است خارش را بهبود بخشند.

ضمنا یادتان باشد حتما دستورالعمل‌های نوشته شده روی برچسب محصولات فوق را دنبال کنید و به پزشک خود بگویید که از آنها استفاده می‌کنید.

بیشتر بخوانید: کهیر پوستی بدون خارش؛

برای درمان کهیر و کبد، داروهای خوراکی تجویزی مصرف کنید

پزشک شما ممکن است درمان‌های خوراکی زیر را به شما توصیه کند:

• کلستیرامین (پروالیت): این داروی خوراکی به حذف نمک‌های صفراوی از گردش خون کمک می‌کند.
• ریفامپیسین (ریفادین): این دارو اسیدهای صفراوی را مهار می‌کند. مصرف روزانه، به دلیل احتمال بروز عوارض جانبی جدی مانند هپاتیت یا نارسایی کلیوی، نیاز به نظارت منظم توسط پزشک دارد.
• نالترکسون (Vivitrol): مصرف روزانه این دارو، اثرات مواد افیونی را مسدود می‌کند. با این حال، مصرف این دارو نیز نیاز به نظارت منظم دارد.
• سرترالین (Zoloft): این SSRI نیز روزانه مصرف می‌شود. سرترالین معمولاً به عنوان یک داروی ضد افسردگی تجویز می‌شود. سایر داروهای ضد افسردگی مانند فلوکستین (پروزاک) نیز ممکن است برای درمان خارش مزمن استفاده شود.

برای درمان کهیر و کبد، آنتی هیستامین را هنگام خوابیدن امتحان کنید

آنتی هیستامین‌ها در درمان خارش ناشی از بیماری کبد موثر نیستند، اگرچه ممکن است به شما کمک کنند با وجود خارش به خواب بروید.

برای درمان کهیر و کبد، نور درمانی را در نظر بگیرید

در ادامه بررسی رابطه بین کهیر و کبد و درمان خارشی کبدی، به یکی از روش‌های جدید درمان این نوع خارش می‌رسیم: نور درمانی (phototherapy یا light therapy). این درمان پوست را در معرض انواع خاصی از نور قرار می‌دهد تا بهبودی آن را تسریع بخشد. البته شروع بهبودی با این روش ممکن است چندین جلسه طول بکشد.

پیوند کبد را با پزشک خود در میان بگذارید

هنگامی که درمان مؤثر نیست و کیفیت زندگی به شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرد، معمولا پزشک در مورد امکان پیوند کبد با شما صحبت می‌کند. در واقع حتی اگر کبد شما هنوز کار می‌کند، گزینه پیوند کبد هنوز هم بر سر میز باقی خواهد ماند.

درمان خارش و کهیر ناشی از کبد چرب چگونه است؟

رایج‌ترین درمان برای خارش ناشی از کبد چرب، سم‌زدایی کبد و در عین حال حمایت و بهبود عملکردهای تصفیه و ترشح هورمون‌های کبدی است.

بسته به مورد، شدت خارش و سلامتی بیمار، پزشک مناسب‌ترین درمان را برای او اعمال می‌کند. علاوه بر این، پزشک ممکن است به بیمار توصیه کند تعدادی از برنامه‌های خود را برای بهبود وضعیت تغییر دهد، از جمله:

تغییر رژیم غذایی: افزودن غذای مناسب به رژیم غذایی روزانه برای حفظ سلامت بدن و تقویت عملکرد کبد بسیار مهم است. محققان تاکنون روابط مختلفی را بین کهیر و کبد چرب ناشی از رژیم غذایی نامناسب مشاهده کرده‌اند. بیماران باید فیبر و ویتامین‌های موجود در میوه‌ها و سبزیجات را به رژیم خود اضافه کنند.

همچنین، افراد مبتلا به کبد چرب باید برای به حداقل رساندن مصرف غذاهای سرخ شده، غذاهای چرب یا غذاهای از پیش بسته‌بندی شده که حاوی بسیاری از مواد نگهدارنده ناسالم هستند تلاش کنند.

برای بیماری خارش ناشی از کبد چرب، می‌توانید سبزیجات خنک بیشتری بخورید که از روند درمان نیز پشتیبانی می‌کنند، مانند خربزه، جینسینگ، نعناع، برگ نیلوفر آبی، کلش ذرت، سبزیجات، کاهو و غیره. افراد مبتلا به بیماری کبد باید غذاهایی را مصرف کنند که هضم آنها آسان است.

علاوه بر این، لازم است به طور متوسط حدود 1.5 تا 2 لیتر آب تصفیه شده در روز بنوشید. شما می‌توانید از آب میوه‌های طبیعی استفاده کنید که علاوه بر افزایش میزان آب بدن، ویتامین‌های ضروری را نیز تامین می‌کنند. همچین لازم است از عواملی که به عملکرد کبد آسیب می‌رسانند اجتناب شود، مثلا مصرف الکل و تنباکو باید به حداقل برسد.

داشتن یک ترکیب معقول از میزان کار و استراحت و اجتناب از استرس و کار بیش از حد بسیار مهم است. زیرا بدین ترتیب می‌توانید روحیه بهتری برای مدیریت عملکرد کبد چرب و رابطه کهیر و کبد خود داشته باشید. بیمار نباید تا دیروقت بیدار بماند، بلکه باید خواب کافی داشته باشد و ورزش و تمرینات منظم را در زندگی روزمره خود بگنجاند. می‌توانید در مورد تغذیه و ورزش مناسب با شرایط خود با یک پزشک مشورت کنید.

ضمنا هر دارویی که میل می‌کنید را طبق دستور پزشک برای داشتن دوز صحیح مصرف کنید. از مصرف خودسرانه داروهای خارج از اندیکاسیون، به ویژه داروهای خوراکی با منشا ناشناخته خودداری کنید. برای داروهای بدون نسخه، دستورالعمل استفاده را با دقت بخوانید تا از تأثیرگذاری بر عملکرد صحیح کبد جلوگیری کنید.

در درمان کبد چرب و بهبود خارش ناشی از آن، داشتن قرارهای ملاقات منظم با پزشک بسیار مهم است، زیرا به پزشک کمک می‌کند تا وضعیت شما را کنترل کند و درمان را متناسب با هر مرحله از بیماری شما انجام دهد. درمان خوب بیماری‌های کبدی به کبد شما کمک می‌کند تا به تدریج عملکرد خود را بازیابی کرده و بثورات پوستی خارش دار را بهبود بخشد.

بنابراین، بیماری کبد چرب نه تنها باعث ایجاد احساس خارش، ناراحتی و ناخوشایندی در بیمار می‌شود، بلکه هشداری در مورد بدتر‌شدن عملکرد کبد است. حتی نارسایی کبد هم گاهی با خارش پوست همراه است.

اما می‌توانید در مراحل اولیه، حتی قبل از اینکه بدانید به بیماری کبدی مبتلا هستید، دچار خارش شدید شوید. در واقع، خارش می‌تواند در هر نقطه‌ای از بیماری کبد ایجاد شود، ولی به تنهایی چیزی در مورد شدت، پیشرفت یا پیش آگهی بیماری کبدی نمی‌گوید.

بیشتر بخوانید: کهیر صورت؛ 

به پایان مطلب بررسی رابطه بین کهیر و کبد می‌رسیم. دلایل زیادی برای خارش پوست و ایجاد کهیر روی آن وجود دارد، از جمله برخی از انواع بیماری‌های کبدی. کارشناسان دقیقاً نمی‌دانند چرا خارش پوست در بیماری کبد رخ می‌دهد، اگرچه چندین نظریه برای آن وجود دارد.

با این حال، خارش نشانه بدتر‌شدن بیماری کبدی نیست. اگر فردی بیش از 6 هفته خارش داشته باشد، باید با پزشک صحبت کند. درمان خارش پوست و حذف ارتباط بین کهیر و کبد زمانی رخ می‌دهد که شما با داشتن یک برنامه درمانی دقیق، مشکلات کبد خود را برطرف کنید.

منبع +++++