سوختگی پوست؛ دلایل، انواع و عوارض و روش درمان سریع!

سوختگی به آسیب به بافت پوست که توسط گرما، مواد شیمیایی، الکتریسیته، تشعشع یا نور خورشید ایجاد شده است، گفته می‌شود. اگر سری به بیمارستان یا درمانگاه محل زندگی خود بزنید، احتمالا حداقل با یک فرد که به دلیل سوختگی تحت مراقبت پزشکی است مواجه می‌شوید، زیرا این مشکل بسیار رایج است و متاسفانه در موارد شدید جان بسیاری از افراد را هم می‌گیرد. سوختگی اشکال مختلفی دارد و در علم پزشکی به 3 درجه تقسیم بندی می‌شود. سوختگی‌های درجه یک و بیشتر سوختگی‌های درجه دو با درمان‌های خانگی بهبود می‌یابند، اما سوختگی‌های درجه سه می‌توانند تهدید کننده زندگی باشند و نیاز به مراقبت‌های پزشکی تخصصی دارند. حال در این مطلب قصد داریم تا انواع سوختگی پوست را به‌طور تخصصی بررسی کنیم. پس با ما همراه باشید!

سوختگی چیست؟

همانطور که گفتیم، سوختگی پوست زمانی اتفاق می‌افتد که گرما، مواد شیمیایی، نور خورشید، الکتریسیته یا تشعشع به بافت پوست آسیب می‌رسانند. بیشتر سوختگی‌ها به‌طور تصادفی برای افراد اتفاق می‌افتند و با توجه به شدتشان درجات مختلفی دارند.

ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما، شدت (درجه) سوختگی را بر اساس عمق سوختگی و میزان پوست آسیب دیده تعیین می‌کند. سوختگی می‌تواند دردناک باشد و در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به عفونت شود. سالانه میلیون‌ها نفر در سراسر دنیا با جراحات سوختگی به بخش اورژانس مراجعه می‌کنند.

سوختگی تصادفی ممکن است برای هر کسی اتفاق بیفتد، اگرچه کودکان، نوجوانان و افراد مسن بیشتر در معرض خطر هستند. این گروه‌های سنی بیشتر مستعد سوختگی ناشی از پخت و پز هستند، مانند ریختن یک ظرف آب در حال جوش روی پوست. کودکان و نوجوانان نیز بیشتر با فندک، کبریت و آتش بازی درگیر جراحت می‌شوند و یا دچار آفتاب سوختگی می‌شوند.

 علت سوختگی

خیلی چیزها می‌توانند باعث سوختگی پوست شوند و در واقع، انواع مختلفی از سوختگی‌ها در اثر تماس حرارتی، تشعشعی، شیمیایی یا الکتریکی ایجاد می‌شوند:

• سوختگی حرارتی: این سوختگی‌ها به دلیل منابع گرمایی که دمای پوست و بافت‌ها را بالا می‌برند ایجاد می‌شوند و می‌توانند باعث مرگ یا سیاه شدن سلول‌های بافتی می‌شود. فلزات داغ، مایعات سوزاننده، بخار و شعله در تماس با پوست می‌توانند باعث سوختگی حرارتی شوند.
• اشعه: این سوختگی‌ها به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت در معرض اشعه ماوراء بنفش خورشید یا سایر منابع تابشی مانند اشعه ایکس ایجاد می‌شوند.
• سوختگی‌های شیمیایی: این نوع سوختگی پوست به دلیل تماس با اسیدهای قوی، مواد قلیایی قوی، مواد شوینده یا حلال‌ها با پوست یا چشم به وقوع می‌پیوندد.
• سوختگی‌های الکتریکی: این سوختگی‌ها ناشی از جریان الکتریکی هستند که این جریان می‌تواند هم جریان متناوب (AC) و هم جریان مستقیم (DC) باشد.

بیشتر بخوانید: درمان آفتاب سوختگی صورت؛ علائم، درمان و روش پیشگیری

درجه بندی سوختگی‌ها چگونه است؟

سوختگی‌ها بسته به عمق و شدت نفوذ آن‌ها به سطح پوست به درجه اول، دوم یا سوم طبقه بندی می‌شوند.

سوختگی درجه یک (سطحی)

سوختگی پوست درجه یک فقط اپیدرم یا لایه بیرونی پوست را درگیر می‌کند. محل این نوع سوختگی پوست قرمز، دردناک، خشک و بدون تاول است. آفتاب سوختگی خفیف یک مثال از سوختگی درجه یک است. در این حالت آسیب بافتی طولانی مدت نادر است و سوختگی معمولاً فقط با افزایش یا کاهش رنگ پوست همراه است.

سوختگی درجه دو (ضخامت جزئی از پوست)

سوختگی درجه دوم اپیدرم و بخشی از لایه درم پوست را درگیر می‌کند. محل سوختگی قرمز، تاول زده و احتمالا متورم و دردناک می‌شود.

سوختگی درجه سه (ضخامت کامل پوست)

سوختگی درجه سوم اپیدرم و درم را از بین می‌برد. سوختگی درجه سوم ممکن است به استخوان‌ها، ماهیچه‌ها و تاندون‌های زیرین هم آسیب برساند. هنگامی که استخوان‌ها، ماهیچه‌ها یا تاندون‌ها نیز می‌سوزند، ممکن است به آن سوختگی درجه چهارم هم گفته شود. محل سوختگی سفید یا زغالی به‌نظر می‌رسد. از آنجایی که پایانه‌های عصبی از بین می‌روند، هیچ احساسی در این ناحیه وجود ندارد.

سوختگی‌هایی که شدیدتر و گسترده‌تر هستند نیاز به درمان تخصصی دارند. از آنجایی که سن قربانی سوختگی و درصد سطح بدن که سوخته است، مهم‌ترین عوامل موثر بر چشم انداز آسیب سوختگی هستند، انجمن سوختگی آمریکا توصیه می‌کند که بیماران سوختگی که معیارهای زیر را دارند باید در یک مرکز درمانی تحت درمان قرار گیرند:

• افرادی که بیش از 10٪ از ضخامت پوست و یا بیشتر از کل سطح بدنشان با هر ضخامتی می‌سوزد.
• افراد در هر سنی با سوختگی تمام ضخامت پوست
• سوختگی صورت، دست‌ها، پاها، یا کشاله ران، یا ناحیه تناسلی، یا سوختگی‌هایی که تمام یک اندام از بدن را فرا گرفته‌اند
• سوختگی همراه با آسیب استنشاقی با دود که راه هوایی یا ریه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد
• سوختگی بیماران مبتلا به شرایط مزمن مانند دیابت، فشار خون بالا، بیماری قلبی، بیماری کلیوی یا مولتیپل اسکلروزیس
• سوختگی پوست کودکان یا سالمندان (سن‌های خیلی کم یا خیلی زیاد)
• سوختگی شیمیایی
• سوختگی الکتریکی (شوک برق)

عوارض سوختگی کدامند؟

سوختگی‌های درجه سه که عمیق هستند و بخش بزرگی از پوست را تحت تاثیر قرار می‌دهند بسیار جدی هستند و می‌توانند تهدید کننده زندگی باشند. حتی سوختگی‌های درجه یک و دو نیز می‌توانند عفونی شده و باعث تغییر رنگ پوست و زخم شوند. البته سوختگی درجه یک باعث ایجاد زخم نمی‌شود. عوارض بالقوه سوختگی درجه سه هم عبارتند از:

• آریتمی، یا اختلالات ریتم قلب (ناشی از سوختگی الکتریکی)
• کم آبی بدن
• اسکارها و انقباضات بد شکل بر روی پوست
• اِدِم (مایع اضافی و تورم در بافت‌ها)
• نارسایی ارگان‌ها
• ذات الریه
• فشار خون خیلی پایین (هیپوتانسیون) که ممکن است منجر به شوک شود
• عفونت شدید که ممکن است منجر به قطع عضو یا سپسیس شود

بیشتر بخوانید: آفتاب سوختگی در کودکان؛ علائم، دلایل و راه‌های درمان

انواع سوختگی را چگونه درمان کنیم؟

اگر برای درمان سوختگی به پزشک مراجعه کنید، او با معاینه پوست شما، شدت سوختگی شما را ارزیابی می‌کند. اگر سوختگی شما یکی از موارد بالا را ارضا کند، احتمالا به مرکز سوختگی منتقل خواهید شد. همچنین پزشک شما برای بررسی آسیب‌های دیگر ناشی از سوختگی پوست ممکن است آزمایش‌هایی مثل اشعه ایکس یا سایر روش‌های تشخیصی را برایتان تجویز کند. بیشتر سوختگی‌های جزئی را می‌توان در خانه درمان کرد. این نوع سوختگی‌ها معمولاً ظرف چند هفته بهبود می‌یابند.

اما برای سوختگی‌های جدی، پس از دریافت کمک‌های اولیه مناسب و ارزیابی زخم، درمان شما ممکن است شامل انواع داروها، پانسمان زخم و جراحی باشد. اهداف درمان سوختگی پوست شامل کنترل درد، برداشتن سلول‌ها و بافت مرده، جلوگیری از عفونت، کاهش خطر ایجاد زخم و بازیابی عملکرد ارگان‌های تحت تاثیر قرار گرفته می‌شوند.

افراد مبتلا به سوختگی شدید ممکن است نیاز به درمان در مراکز تخصصی سوختگی داشته‌باشند. ممکن است برای پوشاندن زخم‌های بزرگ به پیوند پوست نیاز داشته‌باشید، و همچنین ممکن است به حمایت عاطفی و ماه‌ها مراقبت‌های بعدی مانند فیزیوتراپی هم نیاز پیدا کنید.

درمان‌های پزشکی

پس از دریافت کمک‌های اولیه برای سوختگی پوست شدید، مراقبت‌های پزشکی شما شامل مصرف داروها و محصولاتی می‌شود که برای تسریع بهبودی بافت پوست در نظر گرفته شده‌اند. این نوع درمان‌ها عموما شامل لیست زیر هستند:

• درمان‌های مبتنی بر آب: تیم مراقبتی شما ممکن است از تکنیک‌هایی مانند درمان غبار اولتراسوند برای تمیز کردن و تحریک بافت زخمی استفاده کند.
• مایعات برای جلوگیری از کم آبی بدن: ممکن است برای جلوگیری از کم آبی و نارسایی اندام‌ها به تزریقات داخل وریدی (IV) نیاز داشته‌باشید.
• داروهای ضد درد و اضطراب: بهبود سوختگی می‌تواند فوق العاده دردناک باشد، بنابراین ممکن است به مرفین و داروهای ضد اضطراب، به ویژه در هنگام تغییر پانسمان نیاز داشته‌باشید.
• کرم‌ها و پمادهای سوختگی: اگر به مرکز سوختگی منتقل نشوید، تیم پزشکی شما ممکن است برخی محصولات موضعی برای بهبود زخم، مانند باسیتراسین و سولفادیازین نقره را برایتان تجویز کند. این داروها به جلوگیری از عفونت کمک کرده و زخم را برای پانسمان آماده می‌کنند.
• پانسمان: تیم مراقبت پزشکی شما همچنین ممکن است از پانسمان‌های تخصصی مختلف برای آماده سازی زخم برای بهبودی استفاده کند. اگر به مرکز سوختگی منتقل شوید، احتمالاً زخم شما فقط با گاز خشک پوشانده می‌شود.
• داروهایی که با عفونت مبارزه می‌کنند: اگر دچار عفونت شدید، ممکن است به آنتی بیوتیک‌های تزریقی نیاز پیدا کنید.
• واکسن کزاز: پزشک ممکن است پس از سوختگی واکسن کزاز را برایتان تجویز کند.

فیزیوتراپی و کاردرمانی

اگر ناحیه سوختگی پوست خیلی بزرگ باشد و اگر به خصوص مفاصلتان را بپوشاند، ممکن است به تمرینات فیزیوتراپی نیاز داشته‌باشید. این تمرینات می‌توانند به کشش پوستتان کمک کنند تا مفاصل بتوانند همچنان انعطاف پذیر باقی بمانند. انواع دیگری از تمرینات برای سوختگی پوست وجود دارند که می‌توانند قدرت و هماهنگی عضلات را بهبود بخشند، و اگر در انجام فعالیت‌های عادی روزمره خود مشکل دارید، کاردرمانی ممکن است به شما کمک کند.

جراحی و روش‌های دیگر

ممکن است پس از سوختگی‌های شدید به یک یا چند روش جراحی زیر نیاز داشته‌باشید:

• کمک تنفسی: اگر از ناحیه صورت یا گردن دچار سوختگی شوید، ممکن است گلوی شما متورم شود. اگر این امر محتمل به‌نظر برسد، پزشک لوله‌ای را در نای شما قرار می‌دهد تا اکسیژن را به ریه‌های شما برساند.
• لوله تغذیه: افرادی که دچار سوختگی‌های گسترده هستند و یا پس از سوختگی پوست دچار سوءتغذیه می‌شوند، ممکن است نیاز به حمایت تغذیه‌ای داشته‌باشند. بنابراین پزشک ممکن است یک لوله تغذیه را از طریق بینی به معده شما وارد کند تا از آنجا برای مدتی غذا بخورید.
• تسهیل جریان خون در اطراف زخم: اگر زخم سوختگی (اسکار) به‌طور کامل در اطراف یک اندام از بدن قرار گیرد، می‌تواند گردش خون به آن عضو را کاملا قطع کند. مثلا اسکاری که به‌طور کامل در اطراف قفسه سینه قرار می‌گیرد می‌تواند تنفس را دشوار کند. پزشک ممکن است برای بهبود این وضعیت، اسکار را قطع کند.
• پیوند پوست: پیوند پوست یک روش جراحی است که در آن از انتقال بخش‌هایی از پوست سالم شما برای جایگزینی بافت اسکار ناشی از سوختگی عمیق استفاده می‌شود. پوست اهدایی از اهداکنندگان فوت شده یا پوست خوک هم می‌توانند به‌عنوان یک راه حل موقت مورد استفاده قرار گیرد.
• جراحی پلاستیک: جراحی پلاستیک (بازسازی) می‌تواند ظاهر اسکارهای سوختگی را بهبود بخشد و انعطاف مفاصل آسیب دیده توسط زخم‌های سوختگی پوست را افزایش دهد.

تغییر سبک زندگی و درمان‌های خانگی

برای درمان سوختگی‌های جزئی مراحل زیر را دنبال کنید:

• محل سوختگی را خنک کنید: ناحیه سوخته را زیر آب جاری خنک (نه سرد!) نگه دارید یا از کمپرس خنک و مرطوب استفاده کنید تا درد آن کاهش یابد. هیچگاه از یخ برای این کار استفاده نکنید، چون قرار دادن مستقیم یخ روی محل سوختگی می‌تواند باعث آسیب بیشتر به بافت پوست شود.
• لباس‌های تنگ یا هر چیزی که روی محل سوختگی پوست را می‌پوشاند، بردارید: سعی کنید این کار را به سرعت و به آرامی و قبل از اینکه ناحیه سوخته متورم شود انجام دهید.
• تاول‌ها را نترکانید: تاول‌های پر از مایع از بافت زیرین پوست در برابر عفونت محافظت می‌کنند. اگر تاولی پاره شد، محل آن را با آب تمیز کنید (استفاده از صابون ملایم اختیاری است). از یک پماد آنتی بیوتیک روی محل تاول استفاده کنید، اما اگر پوست شما جوش زد، استفاده از پماد را متوقف کنید.
• لوسیون بزنید: پس از خنک کردن کامل محل سوختگی، از لوسیونی مانند لوسیون حاوی آلوئه ورا یا مرطوب کننده استفاده کنید. این لوسیون‌ها به جلوگیری از خشک شدن پوست کمک می‌کنند و درد را تسکین می‌دهند.
• محل سوختگی را بانداژ کنید: محل سوختگی را با باند گاز استریل (نه پنبه!) بپوشانید. بانداژ را شل بپیچید تا به پوست سوخته فشار وارد نکند. بانداژ، هوا را از ناحیه آسیب دیده خارج می‌کند، درد را کاهش می‌دهد و از پوست تاول دار محافظت می‌کند.
• مسکن مصرف کنید: داروهای بدون نسخه، مانند ایبوپروفن، ناپروکسن سدیم یا استامینوفن می‌توانند به تسکین درد کمک کنند.
• واکسن کزاز را در نظر بگیرید: پزشکان توصیه می‌کنند که حداقل هر 10 سال یکبار واکسن کزاز بزنید. اگر تازه دچار سوختگی پوست شده‌اید و مدت زمان زیادی از آخرین واکسن کزاز شما می‌گذرد، بهتر است برای تزریق آن اقدام کنید.
• کرم ضد آفتاب و مرطوب کننده را فراموش نکنید: و در آخر، خواه سوختگی شما جزئی باشد یا جدی، پس از بهبود زخم به‌طور مرتب از کرم ضد آفتاب و مرطوب کننده در آن ناحیه از بدن استفاده کنید.

بیشتر بخوانید: آفتاب سوختگی لب؛ علائم، دلایل و درمان‌های خانگی لب سوختگی!

بهترین درمان سوختگی و ترمیم جای زخم

سوختگی پوست یک مشکل پزشکی جدی است که در صورت عدم دریافت درمان مناسب می‌تواند اثرات ماندگاری بر روی پوست شما بگذارد. بنابراین همیشه بهتر است حتی در مورد سوختگی‌های متوسط به پزشک مراجعه کرده و دستورالعمل‌های او را اجرا کنید.

اما در مورد سوختگی‌های جزئی‌تر، اگر سوختگی پوست بدون در نظر گرفتن اندازه یا شدت آن در عرض یک هفته بهبود نیافت، باز هم باید به یک پزشک مراجعه کنید. البته استفاده از ژل آلوئه ورا، خوردن یک رژیم غذایی غنی از غذاهای آنتی اکسیدانی، نوشیدن مقدار زیادی آب و مصرف مکمل‌های خاص ممکن است روند بهبودی فرد را بهبود بخشند. با این حال، قبل از قرار دادن هر چیزی در سوختگی شدید و مصرف مکمل‌های جدید ضروری است که با پزشک مشورت کنید، زیرا ممکن است با سایر درمان‌ها تداخل داشته‌باشند.

سوالات متداول

منابع: + + + +