علائم حساسیت پوستی به دارو؛ نشانه‌ها، دلایل و روش درمان خانگی!

واکنش هر فردی به انواع داروها متفاوت است. ممکن است یک فرد حین مصرف داروی خاصی دچار بثورات پوستی شود، در حالی که فرد دیگری که از همان دارو استفاده می‌کند هیچ واکنش نامطلوبی نداشته باشد. پس دلیل این امر چیست؟ آیا دارو می‌تواند باعث ایجاد آلرژی و حساسیت شود؟ این واکنش‌ها چه آلرژیک باشند و چه نباشند، می‌توانند حتی در برخی موارد جان افراد را تهدید کنند. بنابراین لازم است علائم حساسیت پوستی به دارو را بشناسیم تا در مواقع ضرورت به سرعت بتوانیم برای دریافت کمک اورژانسی به پزشک مراجعه کنیم. در ادامه این مطلب با بررسی علائم حساسیت پوستی به دارو همراه شما هستیم.

تشخیص حساسیت دارویی

برای تشخیص اینکه آیا به حساسیت دارویی دچار شده‌ایم یا نه، اول از همه باید علائم حساسیت پوستی به دارو را بشناسیم. علائم و نشانه‌های یک حساسیت دارویی جدی اغلب در عرض یک ساعت پس از مصرف دارو رخ می‌دهند.

سایر واکنش‌ها، به ویژه بثورات و علائم پوستی، می‌توانند ساعت‌ها، روزها یا هفته‌ها بعد رخ دهند. علائم و نشانه‌های آلرژی دارویی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بثورات پوستی
• کهیر
• خارش
• تب
• تورم
• تنگی نفس
• خس خس سینه
• آبریزش بینی
• خارش و آبریزش چشم‌ها

آنافیلاکسی

آنافیلاکسی یک واکنش نادر و تهدید‌کننده زندگی به یک آلرژی دارویی است که باعث اختلال گسترده در عملکرد سیستم‌های بدن می‌شود. علائم و نشانه‌های آنافیلاکسی عبارتند از:

• تنگ‌شدن مجاری تنفسی و گلو و ایجاد مشکل در تنفس
• حالت تهوع یا گرفتگی شکم
• استفراغ یا اسهال
• سرگیجه یا سبکی سر
• نبض ضعیف و تند
• افت فشارخون
• تشنج
• از دست دادن هوشیاری

بیشتر بخوانید: علائم پوستی دیابت در کودکان

سایر شرایط ناشی از حساسیت دارویی

واکنش‌های آلرژیک داروییِ کمتر رایج، روزها یا هفته‌ها پس از قرار گرفتن درمعرض دارو رخ می‌دهند و ممکن است تا مدتی پس از قطع مصرف دارو ادامه داشته باشند. این شرایط عبارتند از:

• بیماری سرم که ممکن است باعث تب، درد مفاصل، بثورات پوستی، تورم و حالت تهوع شود
• کم‌خونی ناشی از دارو، کاهش گلبول‌های قرمز خون که می‌تواند باعث خستگی، ضربان قلب نامنظم، تنگی نفس و سایر علائم شود.
• بثورات دارویی همراه با ائوزینوفیلی و علائم سیستمیک (DRESS) که منجر به راش، افزایش تعداد گلبول‌های سفید خون، تورم عمومی، تورم غدد لنفاوی و عود عفونت هپاتیت خفته می‌شود.
• التهاب در کلیه‌ها (نفریت) که می‌تواند باعث تب، خون در ادرار، تورم عمومی، گیجی و سایر علائم شود.

تشخیص

تشخیص دقیق علائم حساسیت پوستی به دارو ضروری است. تحقیقات نشان داده است آلرژی دارویی ممکن است بیش از حد و شدیدتر از آن چیزی که واقعا هست تشخیص داده شود و بیماران ممکن است نوعی از آلرژی دارویی را گزارش کنند که تاکنون تایید نشده است. تشخیص اشتباه آلرژی دارویی ممکن است منجر به استفاده از داروهای نامناسب یا گران‌تر شود.

برای تشخیص آلرژی دارویی، ابتدا پزشک یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و از شما سؤالاتی را می‌پرسد. جزئیات مربوط به شروع علائم، زمان مصرف داروها و بهبود یا بدتر‌شدن علائم، سرنخ‌های مهمی برای کمک به پزشک در تشخیص بیماری هستند.

پزشک شما ممکن است آزمایش‌های اضافی را برایتان تجویز کند و یا شما را برای انجام آزمایشات به متخصص آلرژی ارجاع دهد. اینها ممکن است شامل موارد زیر باشند.

تست‌های پوستی

برای تشخیص علائم حساسیت پوستی به دارو با یک آزمایش پوستی، متخصص آلرژی یا پرستار مقدار کمی از یک داروی مشکوک را با یک سوزن کوچک که پوستتان را خراش می‌دهد، با تزریق و یا یک پچ به پوست شما وارد می‌کند. واکنش مثبت به آزمایش باعث ایجاد برآمدگی قرمز رنگ، خارش‌دار و برجسته می‌شود.

نتیجه مثبت از این تست نشان می‌دهد که ممکن است حساسیت دارویی داشته باشید، اما نتیجه منفی آنقدر واضح نیست.

برای برخی داروها، نتیجه آزمایش منفی معمولاً به این معنی است که شما به دارو حساسیت ندارید. برای سایر داروها، یک نتیجه منفی ممکن است به‌طور کامل احتمال آلرژی دارویی را رد نکند، زیرا ممکن است مثلا شما به دوزهای بالاتری از آن دارو حساسیت داشته باشید.

آزمایشات خون

پزشک شما ممکن است برای رد سایر شرایطی که ممکن است باعث ایجاد علائم حساسیت پوستی شوند، آزمایش خون را برایتان تجویز کند.

در حالی که چندین آزمایش خون برای تشخیص واکنش‌های آلرژیک به برخی داروها وجود دارد، اما از این آزمایش‌ها اغلب به دلیل تحقیقات نسبتاً محدود در مورد دقت آنها استفاده نمی‌شوند. اما در صورت نگرانی در مورد واکنش شدید به آزمایش پوستی، ممکن است از آزمایشات خون به جای تست‌های پوستی استفاده شود.

نتایج تشخیص

هنگامی که پزشک علائم و نتایج آزمایش شما را تجزیه و تحلیل می‌کند، معمولاً می‌تواند به یکی از نتایج زیر برسد:

• آلرژی دارویی دارید
• شما حساسیت دارویی ندارید
• ممکن است آلرژی دارویی داشته باشید – با درجات قطعیت متفاوت

این نتایج می‌توانند به پزشک و شما در تصمیم‌گیری‌های درمانی آینده کمک کنند.

داروهای احتمال ایجاد حساسیت

در ادامه بررسی علائم حساسیت پوستی به دارو خواهیم دید که کدام داروها احتمال بیشتری برای ایجاد آلرژی و علائم حساسیت پوستی به دارو بین افراد مختلف دارند. هر دارویی می‌تواند باعث واکنش آلرژیک شود. با این حال، برخی از آنها بیشتر از دیگران باعث ایجاد این نوع مشکلات می‌شوند:

• آنتی‌بیوتیک‌ها – آموکسی‌سیلین (Moxatag)، آمپی‌سیلین، پنی‌سیلین (Bicillin L-A)، تتراسایکلین و غیره
• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، مانند ایبوپروفن و ناپروکسن
• آسپرین
• داروهای سولفا
• داروهای شیمی درمانی
• درمان آنتی‌بادی مونوکلونال – ستوکسیماب (اربیتوکس)، ریتوکسیماب (ریتوکسیان و غیره)
• داروهای ایدز abacavir (Ziagen)، nevirapine (Viramune) و غیره
• انسولین
• داروهای ضد تشنج – کاربامازپین (تگرتول)، لاموتریژین (لامیکتال)، فنی توئین و غیره
• شل‌کننده‌های عضلانی که توسط IV تجویز می‌شوند – آتراکوریوم، سوکسینیل کولین یا وکورونیوم

بیشتر بخوانید: علائم پوستی بیماری کلیه چیست؟

نحوه مصرف دارو نیز در ایجاد علائم حساسیت پوستی به دارو نقش دارد؛ در صورتی که:

• داروی خود را به جای تزریق خوراکی به صورت تزریقی مصرف کنید
• آن را روی پوست خود بمالید
• آن را به کرات مصرف کنید

ممکن است دچار علائم حساسیت پوستی به دارو شوید.

بسیاری از داروها می‌توانند واکنش‌هایی ایجاد کنند که آلرژی واقعی نیستند. عوارض جانبی این واکنش‌ها می‌توانند از خفیف تا خطرناک متغیر باشند. اگرچه داروهای زیر گاهی اوقات می‌توانند واقعا باعث واکنش‌های آلرژیک شوند، اما برخی داروها که معمولاً علائم غیر آلرژیک ایجاد می‌کنند، عبارتند از:

• داروهای بیماری قلبی به نام مهارکننده‌های ACE
• رنگ‌های کنتراست برای اشعه ایکس و سی تی اسکن
• برخی از داروهای شیمی درمانی

واکنش‌های دارویی شایع

به‌طور کلی، همه داروها پتانسیل ایجاد عوارض جانبی و علائم حساسیت پوستی به دارو را دارند، اما تنها حدود 5 تا 10 درصد از عوارض جانبی به داروها آلرژیک هستند.

واکنش‌های آلرژیک در علائم حساسیت پوستی به دارو

علائم آلرژی نتیجه یک واکنش زنجیره‌ای هستند که در سیستم ایمنی بدن شروع می‌شود. سیستم ایمنی بدن شما نحوه دفاع از خود را کنترل می‌کند. به عنوان مثال، اگر به یک داروی خاص حساسیت دارید، سیستم ایمنی شما آن دارو را به عنوان یک مهاجم یا آلرژن شناسایی می‌کند.

سیستم ایمنی بدن شما ممکن است به روش‌های مختلفی به داروها واکنش نشان دهد. یکی از انواع واکنش‌های ایمنی به دلیل تولید آنتی‌بادی‌هایی به نام ایمونوگلوبولین‌ای (IgE) مخصوص دارو است. این آنتی‌بادی‌ها به سلول‌هایی می‌روند که مواد شیمیایی آزاد می‌کنند و باعث ایجاد واکنش‌های آلرژیک فوری می‌شوند. این واکنش علائمی را در بینی، ریه‌ها، گلو، سینوس‌ها، گوش‌ها، پوشش معده یا روی پوست ایجاد می‌کند و معمولاً در عرض چند دقیقه تا چند ساعت پس از مصرف دارو رخ می‌دهد.

شایع‌ترین پاسخ ایمنی به دارو به دلیل گسترش سلول‌های T است؛ نوعی گلبول سفید که دارو را به عنوان عامل خارجی خطرناک تشخیص می‌دهد. این سلول‌های T یک پاسخ ایمنی تاخیری را تنظیم می‌کنند که اغلب پوست را تحت‌تاثیر قرار داده و باعث ایجاد علائم حساسیت پوستی به دارو مانند بثورات خارش‌دار می‌شود و روزها تا هفته‌ها پس از قرار گرفتن درمعرض دارو رخ می‌دهد.

بیشتر واکنش‌های آلرژیک عرض چند ساعت تا دو هفته پس از مصرف دارو رخ می‌دهند و بیشتر افراد به داروهایی که در گذشته درمعرض آنها قرار گرفته‌اند، واکنش نشان می‌دهند. این فرآیند «sensitization» نامیده می‌شود. با این حال، بثورات ممکن است تا شش هفته پس از شروع مصرف انواع خاصی از داروها ایجاد شوند.

شدیدترین شکل واکنش‌های آلرژیک فوری، آنافیلاکسی (an-a-fi-LAK-sis) است. علائم آنافیلاکسی شامل کهیر، تورم صورت یا گلو، خس خس سینه، سبکی سر، استفراغ و شوک است. بیشتر واکنش‌های آنافیلاکتیک در عرض یک ساعت پس از مصرف یا تزریق دارو رخ می‌دهند، اما گاهی اوقات واکنش ممکن است چند ساعت بعد شروع شود. آنافیلاکسی می‌تواند منجر به مرگ شود، بنابراین در صورت مشاهده این علائم ضروری است که فوراً به پزشک مراجعه کنید.

بیشتر بخوانید: سن مراقبت از پوست کی آغاز می‌شود؟

آنتی‌بیوتیک‌ها شایع‌ترین مقصر آنافیلاکسی هستند، اما اخیراً نشان داده شده که داروهای شیمی درمانی و آنتی‌بادی‌های مونوکلونال نیز باعث آنافیلاکسی می‌شوند.

شدیدترین نوع واکنش‌های تاخیری دارویی نه تنها باعث ایجاد بثورات می‌شود، بلکه ممکن است اندام‌های دیگر از جمله کبد، کلیه‌ها، ریه‌ها و قلب را نیز درگیر کند. تاول‌ها ممکن است نشانه‌ای از واکنش‌های دارویی جدی به نام سندرم استیونز-جانسون و نکرولیز اپیدرم سمی (TEN) باشند که در آن سطوح چشم، لب‌ها، دهان و ناحیه تناسلی شما ممکن است درگیر شده و ساییده شوند.

در صورت مشاهده هر یک از این موارد باید فوراً به دنبال کمک پزشکی باشید. بسیاری از داروها می‌توانند این واکنش‌های تاخیری شدید را ایجاد کنند، از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای صرع (تشنج)، افسردگی و نقرس. با این حال، همه واکنش‌های آلرژیک دارویی شامل یک واکنش ایمنی خاص نیستند.

برخی از افراد بر اثر رنگ‌های داخل وریدی که در عکسبرداری با اشعه ایکس یا سی تی اسکن استفاده می‌شوند، گرگرفتگی، خارش یا افت فشارخون را تجربه می‌کنند. اگر برای فشارخون بالا از مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) استفاده می‌کنید، ممکن است دچار سرفه یا تورم صورت و زبان و دیگر علائم حساسیت پوستی به دارو شوید.

علاوه بر این، برخی از افراد به آسپرین، ایبوپروفن یا سایر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) حساس هستند. یک نوع حساسیت به آسپرین یا NSAID ممکن است باعث گرفتگی بینی، خس خس سینه و مشکل در تنفس شود.

این موارد بیشتر در بزرگسالان مبتلا به آسم و در افراد مبتلا به پولیپ بینی (توده‌های خوش خیم درون مجرای بینی) دیده می‌شود. واکنش‌های دیگر به NSAID‌ها می‌تواند منجر به کهیر یا در موارد نادر، واکنش‌های شدیدی شود که می‌توانند منجر به شوک شوند.

تعدادی از عوامل بر شانس شما برای داشتن واکنش نامطلوب به یک دارو تأثیر می‌گذارند. این موارد عبارتند از: ژنتیک، شیمی بدن، قرار گرفتن مکرر درمعرض دارو یا وجود یک بیماری زمینه‌ای.

همچنین، داشتن حساسیت به یک دارو، فرد را مستعد ابتلا به حساسیت به یک داروی غیرمرتبط دیگر می‌کند. برخلاف تصور رایج، سابقه خانوادگی واکنش به یک داروی خاص معمولاً شانس شما را برای واکنش به همان دارو افزایش نمی‌دهد.

واکنش‌های غیر آلرژیک در علائم حساسیت پوستی به دارو

واکنش‌های غیر آلرژیک بسیار شایع‌تر از واکنش‌های آلرژیک دارویی هستند. این واکنش‌ها معمولاً بر اساس خواص داروهای تحت مصرف قابل پیش‌بینی هستند.

علائم واکنش‌های دارویی غیر آلرژیک بسته به نوع دارو متفاوت است. افرادی که تحت شیمی درمانی قرار می‌گیرند، اغلب از استفراغ و ریزش مو رنج می‌برند. برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها روده‌ها را تحریک می‌کنند که می‌تواند باعث گرفتگی معده و اسهال شود.

واکنش آلرژیک در علائم حساسیت پوستی به دارو چیست؟

در ادامه بررسی علائم حساسیت پوستی به دارو، اصلا ببینیم واکنش آلرژیک چیست؟ واکنش آلرژیک، حساسیت به موادی به نام آلرژن است که با پوست، بینی، چشم‌ها، مجاری تنفسی و دستگاه گوارش در تماس هستند.

آلرژن‌ها را می‌توان در ریه‌ها تنفس کرد، بلعید و یا تزریق کرد. واکنش‌های آلرژیک شایع هستند. پاسخ ایمنی که باعث واکنش آلرژیک می‌شود، مشابه پاسخی است که باعث تب یونجه می‌شود. بیشتر این واکنش‌ها بلافاصله پس از تماس با یک آلرژن رخ می‌دهند.

بسیاری از واکنش‌های آلرژیک خفیف هستند، در حالی که برخی دیگر می‌توانند شدید و تهدید‌کننده زندگی باشند. آنها می‌توانند به ناحیه کوچکی از بدن محدود شوند یا ممکن است کل بدن را تحت‌تاثیر قرار دهند. شدیدترین شکل آن آنافیلاکسی یا شوک آنافیلاکسی نامیده می‌شود. واکنش‌های آلرژیک بیشتر در افرادی که سابقه خانوادگی آلرژی دارند، رخ می‌دهد.

موادی که بیشتر افراد را آزار نمی‌دهند (مانند سم ناشی از نیش زنبور و برخی غذاها، داروها و گرده‌ها) می‌توانند باعث ایجاد واکنش‌های آلرژیک در افراد خاص شوند. اولین بار قرار گرفتن درمعرض یک آلرژن ممکن است تنها یک واکنش خفیف ایجاد کند.

اما قرار گرفتن مکرر درمعرض همان آلرژن ممکن است منجر به واکنش‌های جدی‌تر شود. هنگامی که یک فرد واکنش آلرژیک داشته باشد (حساس شود)، حتی قرار گرفتن درمعرض بسیار محدود با مقدار بسیار کمی از آلرژن می‌تواند باعث واکنش شدید در او شود.

بیشتر واکنش‌های آلرژیک شدید در عرض چند ثانیه یا چند دقیقه پس از قرار گرفتن درمعرض آلرژن رخ می‌دهند. برخی از واکنش‌ها ممکن است پس از چند ساعت رخ دهند، به‌ویژه اگر آلرژن پس از خوردن واکنش ایجاد کند. در موارد بسیار نادر، واکنش‌ها پس از 24 ساعت ایجاد می‌شوند.

آنافیلاکسی یک واکنش آلرژیک ناگهانی و شدید است که عرض چند دقیقه پس از قرار گرفتن درمعرض آن رخ می‌دهد. برای این وضعیت نیاز به مراقبت فوری پزشکی است. بدون درمان، آنافیلاکسی می‌تواند خیلی سریع بدتر شده و عرض 15 دقیقه منجر به مرگ شود.

درمان آلرژی به دارو

اگر علائم حساسیت پوستی به دارو را تجربه می‌کنید، راهکارهایی برای درمان آن وجود دارند. مداخلات برای آلرژی دارویی را می‌توان به دو استراتژی کلی تقسیم کرد:

• درمان علائم آلرژی فعلی
• درمانی که ممکن است شما را قادر سازد تا در صورت لزوم از یک داروی آلرژیک استفاده کنید

درمان علائم حساسیت پوستی به دارو

مداخلات زیر ممکن است برای درمان واکنش آلرژیک به دارو استفاده شوند:

• قطع دارو. اگر پزشک تشخیص دهد شما حساسیت دارویی دارید (یا احتمالاً آلرژی دارید)، قطع دارو اولین گام در درمان است. در بسیاری از موارد، این کار ممکن است تنها مداخله لازم باشد.
• آنتی‌هیستامین‌ها. پزشک شما ممکن است یک آنتی‌هیستامین برایتان تجویز کند یا یک آنتی‌هیستامین بدون نسخه مانند دیفن هیدرامین (بنادریل) را به شما توصیه کند. این دارو می‌تواند مواد شیمیایی سیستم ایمنی فعال شده طی یک واکنش آلرژیک را در بدنتان مسدود کند.
• کورتیکواستروئیدها. کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا تزریقی ممکن است برای درمان التهاب همراه با واکنش‌های جدی‌تر استفاده شوند.
• درمان آنافیلاکسی. آنافیلاکسی نیاز به تزریق فوری اپی نفرین و همچنین مراقبت‌های بیمارستانی برای حفظ فشارخون و حمایت از تنفس دارد.

درمان مصرف داروهای آلرژی‌زا

اگر آلرژی دارویی تایید شده دارید، پزشک شما به جز موارد ضروری برایتان آن دارو را تجویز نمی‌کند. در برخی موارد، اگر تشخیص آلرژی دارویی نامشخص باشد یا درمان جایگزینی برایتان وجود نداشته باشد، ممکن است پزشک از یکی از دو استراتژی زیر برای استفاده از داروی مشکوک استفاده کند.

با هر دو استراتژی، پزشک شما نظارت دقیق و خدمات مراقبتی برای درمان یک واکنش نامطلوب را به شما ارائه خواهد داد. اما در صورتی که داروهای خاصی در گذشته واکنش‌های شدید و تهدید‌کننده زندگی در شما ایجاد کرده باشند، به‌طور کلی از این داروها اجتناب می‌شود.

بیشتر بخوانید: علائم پوستی مقاومت به انسولین؛

چالش درجه‌بندی شده

اگر تشخیص آلرژی دارویی در شما نامشخص باشد و پزشک شما تشخیص دهد که با مصرف یک داروی خاص بعید است در شما آلرژی ایجاد شود، ممکن است یک چالش دارویی درجه‌بندی شده را برایتان توصیه کند.

با این روش، دو تا پنج دوز از دارو را دریافت می‌کنید که با دوز کم شروع می‌شود و تا دوز مورد نظر افزایش می‌یابد. اگر بدون واکنش به دوز درمانی برسید، پزشک به این نتیجه خواهد رسید که به دارو حساسیت ندارید و شما می‌توانید دارو را طبق دستور مصرف کنید.

حساسیت‌زدایی دارویی

اگر لازم است دارویی را مصرف کنید که قبلا باعث واکنش آلرژیک در شما شده است، پزشک ممکن است درمانی به نام حساسیت‌زدایی از دارو را به شما توصیه کند.

با این درمان، دوز بسیار کم و سپس دوزهای به تدریج بزرگ‌تر را هر 15 تا 30 دقیقه درطول چند ساعت یا چند روز دریافت می‌کنید. اگر بتوانید بدون هیچ واکنشی به دوز مورد نظر برسید، می‌توانید درمان را ادامه دهید.

راش و جوش دارویی چیست؟

راش‌های دارویی یا فوران‌های دارویی از علائم حساسیت پوستی به دارو هستند. اینها واکنش‌هایی هستند که پوست شما ممکن است در پاسخ به برخی داروها ایجاد کند.

بثورات دارویی معمولاً متقارن هستند، به این معنی که در هر دو طرف بدن شما به صورت یکسان ظاهر می‌شوند. همچنین، بثورات دارویی تمایلی به ایجاد علائم دیگری ندارند. با این حال، برخی از این بثورات ممکن است با خارش یا حساسیت همراه باشند.

اگر بعد از شروع مصرف یک داروی جدید دچار بثورات پوستی شدید، ممکن است دچار علائم حساسیت پوستی به دارو شده باشید.

این بثورات ممکن است به‌طور ناگهانی یا عرض چند ساعت ایجاد شوند، اما در برخی موارد ممکن است ایجاد آنها تا چند هفته طول بکشد. همچنین ممکن است متوجه شوید بثورات پس از قطع مصرف داروی مورد نظر ناپدید می‌شوند.

به پایان مطلب بررسی علائم حساسیت پوستی به دارو می‌رسیم. اگرچه آلرژی دارویی و ایجاد علائم حساسیت پوستی به دارو چندان رایج نیست، اما در صورت بروز باید به شدت مراقب آن بود، زیرا در برخی مواقع می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد.

منبع ++++++