قارچ پوست سر نوزاد؛ علائم، علل ایجاد و راه درمان

مسلماً ایجاد هر نوع بیماری در کودکان، مانند قارچ پوست سر نوزاد، تمامی اطرافیان را تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهد. اکثر انسان‌ها تمایل ندارند هیچ کودک و نوزادی در جهان دچار بیماری‌های مختلف بشود. این مسئله عواطف انسانی ما را برمی‌انگیزاند و غم را روانه دل‌های ما می‌کند. با این ‌وجود واقعیت امر این است که بیماری‌های مختلفی می‌تواند در کودکان به وجود بیاید و آن‌ها را در معرض خطر قرار دهد. یکی از این بیماری‌ها، قارچ پوست سر است. در این بیماری، کچلی در قسمتی از سر کودک همراه با برجستگی‌های قرمزرنگ به وجود می‌آید. اگر به دنبال اطلاعات تکمیلی درباره این عارضه پوستی هستید، با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید.

قارچ پوست سر نوزاد چیست و چرا؟

قارچ سر که با نام تینه آ کاپیتیس نیز شناخته می‌شود، التهاب ناحیه پوست سر است که در اثر عفونت‌های قارچی ایجاد می‌شود. تینه آ کاپیتیس در لغت به معنای کرم حلقوی شکل است. البته نباید تصور کنید که در سر نوزاد یا کودکان کرم‌هایی وجود دارند و سبب این بیماری می‌شوند. این تصور غلطی است که برخی افراد آن را دارند.

دلیل به‌کاربردن اصطلاح کرم حلقوی شکل برای قارچ پوست سر کودکان، شکل دایره‌ای قارچ است. در واقع قارچ‌های سر معمولاً به شکل دایره‌ای در سر کودکان به وجود می‌آید. متأسفانه این بیماری بسیار مسری است و اغلب کودکان و نوزادان را درگیر خود می‌کند.

هر گونه تماس فیزیکی با فردی که به قارچ سر مبتلا است، می‌تواند کودک را در معرض ابتلا قرار دهد. مسری بودن تینه آکاپیتیس به‌قدری است که حتی تماس با اشیای آلوده فرد بیمار نیز می‌تواند انتقال‌دهنده آن به بدن کودک باشد. هاگ‌های قارچ می‌توانند حتی روی مبلمان منزل نیز وجود داشته باشند و از این طریق به کودکان منتقل شوند.

علاوه بر سر، معمولاً نواحی دیگری از جمله پا، دست‌ها، ناخن پا و کشاله ران نیز می‌تواند درگیر این بیماری شوند. رایج‌ترین نوع عفونت‌های قارچی معمولاً در پوست سر، ابروها و مژه‌ها ایجاد می‌شود. جالب است بدانید 40 نوع قارچ حلقوی شکل وجود دارد. همواره پیشگیری بهتر از درمان است. بنابراین بهتر است ابتدا با علل ایجاد قارچ سر آشنا شوید.

علت ایجاد قارچ پوست سر نوزادان و کودکان

کراتین از جمله ماده‌هایی است که قارچ‌ها از آن تغذیه می‌کنند. در واقع با مصرف کراتین، شرایط برای رشد و گسترش قارچ‌ها مهیا می‌شود. مو، پوست سر و ناخن‌ها از جمله قسمت‌هایی از بدن هستند که کراتین کافی دارند. در نتیجه قارچ‌ها با حمله به این نقاط، درصدد تغذیه کراتین هستند. حال ببینیم به چه شکل این قارچ‌ها از کودکی به کودک دیگر منتقل می‌شوند.

همان گونه که قبلاً اشاره کردیم، تماس‌های فیزیکی با فرد مبتلا به عفونت قارچ سر می‌تواند کودکان و نوزادان را درگیر این بیماری کند. در واقع انتقال از انسانی به انسان دیگر مهم‌ترین دلیل سرایت این بیماری است. در تماس با فرد آلوده، این عفونت از طریق پوست شما وارد بدن می‌شود.

در ابتدا قارچ یک عرضه پوستی معمولی در سر به نظر می‌رسد. در نتیجه ممکن است والدین کودک تصور کنند که یک عارضه موقتی است که هرچه سریع‌تر بهبود پیدا می‌کند. متأسفانه این تصور غلط در برخی از والدین، باعث گسترش وسیع قارچ در تمام سر کودک می‌شود. علاوه بر سرایت از انسانی دیگر، روش‌های دیگری نیز برای انتقال این بیماری وجود دارد.

بیشتر بخوانید: لکه ماه گرفتگی نوزاد؛ 

انتقال از حیوان به انسان

معمولاً این نوع از قارچ می‌تواند در حیوانات دیگر نیز به وجود بیاید. تینه آ کاپیتیس در سگ، گربه، اسب، و بز رایج‌تر از دیگر حیوانات است. تماس با این حیوانات می‌تواند کودک را در خطر ابتلا به قارچ سر قرار دهد. بنابراین توصیه می‌شود در صورت مشاهده هر گونه علائم مشکوکی در سر حیوانات خانگی، هرچه سریع‌تر به دامپزشک مراجعه کنید.

انتقال از اشیا به انسان

 پس از تشخیص قارچ سر در یک بیمار، کودک یا نوزاد را از تماس با فرد مورد نظر دورنگه دارید. در واقع تماس کودک با اشیای شخصی بیمار نیز می‌تواند قارچ سر را در او به وجود بیاورد. اشیای شخصی بیمار می‌تواند شامل لباس، حوله، شانه، ملافه، برس و … باشد.

آب‌وهوای گرم و مرطوب

مطالعات مختلف نشان داده کودکانی که در مناطق دارای آب‌وهوای مرطوب و گرم زندگی می‌کنند، پتانسیل بیشتری برای ابتلا به این بیماری دارند. در واقع این نوع از آب‌وهوا به‌گونه‌ای است که شرایط را برای رشد قارچ‌های پوستی بهتر فراهم می‌کند.

سن عامل انتقال قارچ پوست سر نوزاد

از عوامل کلیدی در قارچ سر، سن ابتلا به این بیماری است. در واقع ساختار بیماری قارچ پوستی به شکلی است که بیشتر نوزادان و کودکان 7 تا 12 سال را درگیر خود می‌کند. اگرچه این بیماری در بزرگسالان نیز دیده شده، اما کودکان به دلیل شرایط بدنی خود بیشتر در معرض ابتلا به قارچ سر هستند. نوزادان نیز در 3 ماه اول زندگی خود احتمال بیشتری وجود دارد که درگیر این بیماری شوند. نوزادانی که زودتر از موعد مورد نظر به دنیا آمده‌اند یا سیستم بدنی ضعیف‌تری دارند، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت‌های قارچی هستند.

نژاد عامل انتقال قارچ پوست سر نوزاد

بر مبنای سنجش‌های جهانی، کودکان سیاه‌پوست و کودکانی که از نژاد اسپانیایی هستند، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت‌های قارچی قرار دارند. هنوز دلیل اصلی ایجاد این بیماری در نژادهای خاص کشف نشده است. در واقع فعل‌وانفعال مؤثر در ایجاد قارچ پوستی بین کودکان آفریقایی و اسپانیایی‌تبار کماکان ناشناخته مانده است.

بیماری‌های زمینه‌ای، عامل انتقال قارچ پوست سر نوزاد

بیماری‌هایی که سیستم بدنی کودکان و نوزادان را ضعیف می‌کند، امکان ابتلا به قارچ سر را در آن‌ها افزایش می‌دهد. در واقع اختلالاتی که منجر به تضعیف سیستم ایمنی بدن کودکان می‌شوند، شرایط را برای ایجاد بیماری قارچ سر مهیا می‌کنند. سوءتغذیه نیز می‌تواند کودکان را در معرض ابتلا به قارچ پوستی قرار دهد. در بزرگسالان نیز بیماری ایدز می‌تواند منجر به ایجاد این بیماری شود.

علایم قارچ پوستی سر نوزادان و کودکان

علائم و نشانگان قارچ پوستی در کودکان به شرح زیر است.

• یک یا چند لکه گرد، پوسته‌پوسته و ملتهب
• تکه‌هایی که در خود نقاط سیاه کوچکی دارند
• شکنندگی مو و ریزش قسمت درگیر با قارچ پوستی
• جوش‌های چرکی بر روی پوست سر
• برجستگی‌های کوچک قرمزرنگ
• خارش
• تب
• درد در ناحیه قارچ زده
• تورم در ناحیه گردن، زیر کشاله، چانه، زیربغل، پشت سر و پشت‌گوش‌ها

شایان ‌ذکر است که مورد آخر در تمامی نقاط ذکر شده اتفاق نمی‌افتد. در واقع تنها بخشی از اعضای ذکر شده در بدن ممکن است متورم شود. قارچ پوستی در کودکان انواع مختلفی دارد. در صورت عدم توجه به علائم ذکر شده، کودک می‌تواند درگیر نوع شدیدی از قارچ به نام کریون شود.

در اثر کریون ترشحات چرکی بر روی سر، ریزش دائمی مو و تورم نواحی قارچ زده به وجود می‌آید. ایجاد زخم نیز از دیگر علائم ناشی از ایجاد کریون است.

معمولاً در اثر تماس کودک با حیوانات چنین مشکلی می‌تواند پدیدار شود. درمان کریون اگرچه امکان‌پذیر است، اما برای مداوا زمان بیشتری را نسبت به دیگر قارچ‌ها باید بدان اختصاص داد. توصیه می‌کنیم هر چه زودتر برای درمان این بیماری اقدام کنید، زیرا کریون در طولانی‌مدت می‌تواند منجر به ریزش دائمی موهای سر شود. این امر می‌تواند به لحاظ روانی برای کودکان آسیب‌زننده باشد.

درمان بیماری عفونت قارچی پوست سر نوزادان و کودکان

نکته بسیار مهمی را پیش از اشاره به راه‌های مختلف درمانی باید اشاره کنیم. درمان عفونت‌های قارچی به‌شدت بر اساس زمانی که به پزشک مراجعه می‌کنید، تأثیرگذار است. قارچ پوستی عارضه‌ای پیش‌رونده است. این بیماری این‌گونه نیست که تنها یک قسمت از بدن را درگیر خودش بکند و سپس دیگر گسترش نیابد.

از همین رو هنگام مشاهده هر گونه علائم قارچ پوستی در کودکان، سریعاً به پزشک مراجعه کنید. زود مراجعه کردن می‌تواند جلوی گسترش این بیماری را بگیرد. نکته مهم دیگری که باید بدان توجه کنید این است که به‌هیچ‌عنوان بدون تجویز پزشک به سراغ درمان قارچ پوستی نروید.

ممکن است اطرافیان شما یک دارو یا پماد را برای خلاص شدن از شر این بیماری مناسب بدانند. در نتیجه آن را برای کودک شما نیز توصیه کنند. بهتر است بدانید که ممکن است دارو یا پماد ذکر شده بر روی پوست کودک جواب ندهد. این امر در نهایت می‌تواند عوارض دیگری را برای کودک ایجاد کند، زیرا شرایط بیماری همه کودکان یکسان نیست و باید پس از بررسی‌های لازم، داروی مناسب انتخاب شود.

از همین رو بدون تجویز پزشک هیچ دارویی را تهیه نفرمایید. معمولاً مصرف داروهای ویژه برای عفونت قارچی پوست، مناسب‌ترین راه برای درمان این بیماری است. علاوه بر این مورد، اصولاً برای ازبین‌بردن قارچ سر، کودکان باید از شامپوهای خاصی در جهت شستشوی خود استفاده کنند. ابتدا به بررسی راه‌های جلوگیری از بیماری قارچی پوست در کودکان می‌پردازیم.

راه‌های جلوگیری از ابتلا به بیماری عفونت قارچی پوست در کودکان

هنگام ابتلا یک انسان یا حیوان خانگی به قارچ سر، معمولاً سخت می‌شود تا کودک را از هرگونه تماس با آن‌ها بر حذر داشت. با این ‌وجود، می‌توان روش‌های زیر را به جهت جلوگیری از ابتلا به این بیماری اتخاذ کرد.

آموزش کودک

مهم‌ترین راه برای جلوگیری از ابتلای کودکان، آموزش به آن‌ها است. با کودکان درباره عوارض ابتلا به این بیماری صحبت کنید و یادآوری کنید که هیچ‌گونه تماسی با فرد بیمار نداشته باشند. همواره می‌توان با آموزش و صحبت‌ کردن با کودکان آن‌ها را از عوارض قارچ سر مطلع کرد.

به کودک خود بگویید که تمامی اشیای شخصی خود را جدا کنند و به هیچ‌کس اجازه استفاده از آن‌ها را ندهند. اگرچه منظور از آگاه‌سازی کودکان ایجاد ترس شدید و اضطراب در آن‌ها نیست. واقعیت‌های مربوط به این بیماری را به آن‌ها بگویید و اطمینان لازم را به آن‌ها بدهید که همواره مراقب آن‌ها هستید.

متأسفانه مبحث آموزش، درباره نوزادان صدق نمی‌کند. آن‌ها تحمل درد و خارش‌های ناشی از عفونت‌های قارچی را ندارند. از همین رو شروع به خارش ناحیه مربوطه می‌کنند. همین امر ممکن است موجب گسترش عفونت در بدن آن‌ها شود. از همین رو، بهتر است حتماً نوزادان را در یک اتاق مشخص نگه دارید تا از افراد مبتلا به قارچ دور باشند.

حمام منظم کودک

حتماً پس از ابتلای فردی به قارچ، به‌صورت مرتب کودک خود را با شامپوهای مخصوص بشویید. موهای او را کوتاه کنید. علاوه بر این موارد از روغن نارگیل و پمادهای حاوی سلنیوم با تجویز پزشک استفاده کنید. این موارد می‌تواند در پیشگیری از ابتلا به این بیماری تأثیرگذار باشد.

شستن مرتب دست‌ها

ممکن است که کودک بخواهد با حیوان خانگی خود بازی کند. در این شرایط حتماً به او توصیه کنید که دستان خود را پس از بازی ‌کردن بشورد. البته تا جایی که امکان دارد از تماس کودک با حیوان بیمار جلوگیری کنید.

اگر فردی در مدارس، در باشگاه ورزشی و هر مکانی که کودک در آن جا حضور دارد به قارچ سر مبتلا شد، باید حتماً مکان‌های ذکر شده به‌صورت مرتب ضدعفونی شوند. حال اگر کودک با وجود تمامی این فعالیت‌ها مبتلا به عفونت قارچ پوستی شد، چه کاری را باید انجام دهیم؟

بیشتر بخوانید: قارچ ناخن چیست؟ 

چگونگی تشخیص عفونت قارچ پوستی در کودکان

معمولاً پزشکان ابتدا چندین سؤال درباره زمان شروع بیماری، علائم آن و … مطرح می‌کنند. به‌منظور اطمینان از تشخیص خود، یک آزمایش را برای کودک تجویز می‌کنند. البته برای تشخیص عفونت قارچی چندین نوع آزمایش وجود دارد. به دلیل تنوع بیماری‌های پوستی، به جهت تشخیص دقیق‌تر برای درمان بهتر است از آزمایش‌های تشخیصی استفاده شود.

خود پزشکان نیز ممکن است از روش‌های متفاوتی برای تشخیص‌های اولیه استفاده کنند؛ به طور مثال در یک روش، پزشکان نور سیاهی را بر روی سر کودک می‌تابانند. اگر سر کودک عفونت قارچی داشته باشد در زیر این نور سیاه، لکه‌های زرد و سبز نمایان می‌شود.

از طریق آزمایش مو یا پوست می‌توان وجود عفونت قارچی را در کودک تشخیص داد. در آزمایش از طریق مو، معمولاً از یک تار موی کودک استفاده می‌کنند. در روش دیگر آزمایش، بر روی پوست کودک صورت می‌گیرد. در این روش، اندکی از سطح پوست کودک تراشیده می‌شود و سپس در زیر یک میکروسکوپ به طور کامل بررسی می‌شود.

در صورت وجود آشکار عفونت‌های قارچی، می‌توان از وجود این بیماری در کودک اطمینان حاصل کرد. علاوه بر این روش، پزشکان یک چوب پنبه را به یک ماده شیمیایی مخصوص آغشته می‌کنند و بر روی پوست سر می‌کشند. سپس نمونه جمع‌آوری‌شده را به یک آزمایشگاه می‌فرستند. با استفاده از این روش می‌توان قارچ‌های روی پوست را در زیر میکروسکوپ مورد آزمایش قرارداد.

درمان عفونت قارچ پوستی در کودکان

آزمایشگاه‌ها معمولاً 2 الی 3 هفته پس از بررسی دقیق، نتیجه آزمایش را به خانواده کودک یا پزشک می‌دهند. پس از تشخیص و اطمینان از نوع قارچ، پزشکان داروهای ضدقارچ قوی را برای کودک تجویز می‌کنند. این داروها معمولاً به شکل خوراکی یا پماد وجود دارند. اصولاً دو راه پزشکی برای درمان بیماری‌های قارچی در کودکان وجود دارد.

راه اول درمان بیماری قارچ پوستی سر با مصرف قرص گریزئوفولوین است. این قرص مخصوص درمان بیماری‌های قارچی مانند قارچ سر کودکان است. معمولاً پیشنهاد می‌شود تا بیمار به مدت 8 تا 10 هفته این قرص را مصرف نماید. اگرچه شایان ‌ذکر است که داروی مذکور دارای عوارضی نظیر خستگی، سردرد، تهوع، بی‌خوابی، استفراغ، اسهال و برفک دهان است.

در صورتی‌ که گریزئوفولوین تأثیرگذار نباشد یا کودک نسبت به مصرف آن حساسیت نشان بدهد، پزشکان به سراغ داروهای جایگزین دیگری می‌روند. داروهایی مانند تربینافین، ایتراکونازول، فلوکونازول، کتونازول، از جمله داروهای جایگزینی به‌حساب می‌آیند که در جهت درمان قارچ پوستی مصرف می‌شوند. تریبنافین عوارض کمتری دارد. اگرچه برای کودکانی که مشکلات کبد دارند مناسب نیست.

مصرف این داروها موجب می‌شود تا ریزش مو متوقف شود. همچنین پس از گذراندن یک بازه زمانی 6 الی 10 هفته‌ای، امکان رویش مجدد موها فراهم می‌شود. در نهایت نیز می‌توان گفت که زخم‌های ایجاد شده در اثر قارچ‌ها نیز به ‌مرور زمان بهبود می‌یابد. در کنار مصرف داروهای تعیین شده، حتماً باید از شامپوهای مخصوصی استفاده شود که قارچ‌ها را از بین ببرد.

 معمولاً شامپوهای مورد استفاده برای عفونت‌های قارچی، دارای مواد شیمیایی نظیر کتوکنازول و سلنیوم سولفید هستند. برخی از پزشکان تراشیدن سر را نیز پیشنهاد می‌کنند. تا کنون شواهد علمی مبنی بر تأثیر تراشیدن سر در درمان بیماری قارچی یافت نشده است.

درمان‌های طبیعی عفونت قارچ پوستی در کودکان

اگرچه تأثیر درمان‌های طبیعی کماکان مورد بحث و جدل‌های فراوانی است، اما می‌توان از آن‌ها همراه با درمان‌های دارویی استفاده کرد. به‌طورکلی از مواد زیر می‌توان در جهت درمان استفاده کرد.

سیر، درمان‌کننده قارچ پوست سر نوزاد

• سیر را با مقداری روغن زیتون ترکیب کنید.
• در این ترکیب سیر باید به‌صورت خمیری شکل دربیاید.
• سیر خمیر شده را به قسمت قارچ زده بمالید.
• پس از دو ساعت ناحیه مذکور را شستشو دهید. در روز 2 بار از این روش استفاده کنید.

اگر کودک هر گونه قرمزی، تورم یا سوزش را تجربه کرد، دیگر از این روش استفاده نکنید.

سرکه سیب، درمان‌کننده قارچ پوست سر نوزاد

• پنبه‌ای تمیز را به سرکه سیب آغشته کنید.
• پنبه را به قسمتی از سر که درگیر با قارچ عفونی است بمالید. این فرایند را 3 بار در روز انجام دهید.

عصاره دانه گریپ‌فروت

• عصاره دانه گریپ فروت را با یک قاشق آب ترکیب کنید.
• مخلوط به‌دست‌آمده را 2 بار در روز بر ناحیه آسیب‌دیده بمالید.

زردچوبه

• زردچوبه را با مقداری آب یا روغن نارگیل ترکیب کنید.
• مخلوط ترکیب شده را بر روی پوست بمالید. پیش از پاک‌کردن زردچوبه بگذارید بر روی پوست بماند تا کامل خشک شود.

شیرین‌بیان

• 3 قاشق غذاخوری شیرین‌بیان را با آب مخلوط کنید.
• ترکیب ذکر شده را به مدت 10 دقیقه بجوشانید.
• بگذارید تا خنک شود و حالت خمیری به خود بگیرد.
• 2 بار در روز و به مدت 10 دقیقه خمیر به‌دست‌آمده را بر روی پوست قرار دهید و سپس آن را بشورید.

علاوه بر موارد ذکر شده، آلوئه‌ورا، روغن پونه کوهی، روغن بادرنجبویه، روغن درخت چای و روغن نارگیل نیز می‌تواند در جهت درمان بیماری قارچ پوستی مورداستفاده قرار بگیرد.

بیشتر بخوانید: قارچ پوست انگشتان دست؛ 

قارچ پوست سر نوزاد بیماری است که می‌تواند کودکان و نوزادان را درگیر خود کند. این بیماری شکلی حلقه‌ای دارد و در پوست سر ایجاد می‌شود. قارچ سر به ‌شدت مسری است و امکان انتقال آن از انسان، حیوان خانگی و اشیاء آلوده به کودک وجود دارد.

قرمزی پوست سر، خارش، درد، ریزش مو و…، از جمله نشانه‌های این بیماری است. عواملی نظیر سن، آب‌وهوا، نژاد نیز می‌تواند کودکان را در معرض ابتلا به قارچ پوستی قرار دهد. پزشکان از آزمایش‌های مختلفی در جهت تشخیص عفونت قارچی سر استفاده می‌کنند.

برای درمان این بیماری می‌توان از داروهای پزشکی مانند گریزئوفولوین، تریبنافین و … استفاده کرد. همچنین روش‌های طبیعی نیز در کنار درمان‌های پزشکی استفاده می‌شوند. این روش‌ها عبارت است از استفاده از سیر، زردچوبه، روغن نارگیل و دیگر موارد ذکر شده. در مجموع به جهت جلوگیری از ابتلا به این بیماری بهتر است کودک آموزش ببیند.

منبع +++++