شستشوی پوست سوخته و زخم سوختگی + روش‌های درمان سوختگی‌های سطحی

سالانه نزدیک به نیم میلیون نفر با جراحات سوختگی به بخش اورژانس مراجعه می‌کنند. کودکان در معرض خطر بالایی برای سوختگی تصادفی هستند. هر روز بیش از 300 کودک برای جراحات سوختگی تحت درمان اضطراری قرار می‌گیرند. سوختگی‌های درجه یک و بیشتر سوختگی‌های درجه دو با درمان‌های خانگی و شستشوی پوست سوخته بهبود می‌یابند.

اما سوختگی‌های درجه سه، نیاز به مراقبت‌های پزشکی تخصصی و مراجعه به مراکز درمانی دارد. با توجه به اهمیت این موضوع توصیه می‌شود به آموزش مراقبت‌های اضطراری برای سوختگی بپردازید و با روش‌های درمان و بانداژ آن آشنا شوید. با این مطلب همراه باشید تا بتوانید بر نحوه تشخیص سطح سوختگی و انجام برخی درمان‌های خانگی و بانداژ آن مسلط شوید.

آشنایی با انواع سوختگی برای شستشوی پوست سوخته

متخصصین انجام مراقبت‌های بهداشتی، سوختگی‌ها را بر اساس درجه شدت آن طبقه‌بندی می‌کنند. برای درمان و شستشوی پوست سوخته ابتدا باید میزان آسیب به پوست ارزیابی شود.

درجات سوختگی عبارتند از:

• سوختگی‌های درجه یک، مانند اکثر آفتاب سوختگی‌ها خفیف هستند. در این نوع از سوختگی، لایه بالایی پوست (اپیدرم) قرمز و دردناک می‌شود اما معمولاً تاول نمی‌زند.
• سوختگی درجه دو بر لایه‌های بالایی و پایینی پوست (درم) اثر می‌گذارد. در این سطح، ممکن است درد، قرمزی، تورم و تاول را تجربه کنید.
• در سوختگی درجه سوم هر سه لایه پوست، شامل اپیدرم، درم و چربی تحت آسیب قرار می‌گیرند. در این شرایط از سوختگی، فولیکول‌های مو و غدد عرق نیز از بین می‌رود. از آنجایی که سوختگی‌های درجه سه به پایانه‌های عصبی آسیب می‌زند، احتمالاً در ناحیه خود سوختگی احساس درد نخواهید کرد، بلکه درد را در مجاورت آن احساس خواهید کرد. پوست سوخته ممکن‌است سیاه، سفید یا قرمز با ظاهری چرمی باشد.

چه چیزی باعث سوختگی می‌شود؟

 خیلی چیزها می‌توانند باعث سوختگی شوند. منابع حرارتی شامل آتش، مایعات داغ، بخار و تماس با سطوح داغ، شایع‌ترین علل سوختگی هستند. برخی عوامل دیگر نیز می‌تواند شامل مواردی چون؛ قرارگرفتن در معرض موادشیمیایی مانند سیمان، اسیدها یا پاک‌کننده‌های فاضلاب باشد. همچنین برق‌گرفتگی یا قرارگرفتن در معرض اشعه ماورابنفش خورشید و… نیز سوختگی برروی سطح پوست را ایجاد می‌کنند.

بیشتر بخوانید: شستشوی پوست اگزمایی 

علائم سوختگی چیست؟

 علائم سوختگی و شستشوی پوست سوخته متناسب با شدت، نوع و درجه سوختگی می‌تواند متفاوت باشد. علائم اغلب در چند ساعت یا چند روز اول پس از سوختگی بدتر می‌شوند. علائم سوختگی عبارتند از:

• تاول
• درد
• تورم
• پوست سفید یا زغالی (سیاه)
• لایه‌برداری پوست

عوارض سوختگی

سوختگی‌های درجه سه که عمیق هستند و بخش بزرگی از پوست را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند بسیار جدی بوده و می‌توانند تهدیدکننده سلامت و زندگی باشند. این امر برای سوختگی‌های درجه یک و دو نیز صدق می‌کند، چراکه درصورت عفونی شدن زخم‌ها و محل سوختگی پوست بسیار خطرناک است.

برای جلوگیری از این آسیب‌ها، باید به شستشوی پوست سوخته با روش‌های صحیح بپردازید. سوختگی درجه یک باعث ایجاد زخم نمی‌شود. عوارض بالقوه سوختگی درجه سه عبارتند از:

• آریتمی، یا اختلالات ریتم قلب، ناشی از سوختگی الکتریکی
• کم‌آبی بدن
• اسکارها و انقباضات بد شکل
• ادم (مایع اضافی و تورم در بافت‌ها)
• نارسایی ارگان‌ها
• پنومونی
• فشار خون پایین (هیپوتانسیون) که ممکن‌است منجربه شوک شود
• عفونت شدید که ممکن‌است منج به قطع عضو یا سپسیس شود.

روش‌های درمان سوختگی و شستشوی پوست سوخته

برای درمان و تجویز درست پوست سوخته، ابتدا باید به ارزیابی شدت و نوع آسیب آن به بافت پوست پرداخت. اگر برای درمان سوختگی به پزشک مراجعه کنید، او با معاینه پوست شما، شدت سوختگی را ارزیابی می‌کند. اکثر سوختگی‌های جزئی را می‌توان در خانه درمان کرد. این نوع آسیب‌ها با مراقبت و شستشوی پوست سوخته در عرض چند هفته بهبود می‌یابند.

برای سوختگی‌های جدی، پس از انجام کمک‌های اولیه مناسب و ارزیابی زخم، درمان شما ممکن‌است شامل داروها، پانسمان زخم، درمان و جراحی باشد. اهداف درمان سوختگی کنترل درد، برداشتن بافت مرده، جلوگیری از عفونت، کاهش خطر ایجاد اسکار و بازیابی عملکرد پوست است.

افراد مبتلا به سوختگی شدید ممکن‌ است نیاز به درمان در مراکز تخصصی سوختگی داشته باشند. آن‌ها همچنین ممکن است برای پوشاندن زخم‌های بزرگ و عمیق، به پیوند پوست نیاز داشته باشند. بنابراین نوع درمان به نوع سوختگی بستگی دارد.

درمان پزشکی سوختگی

 پس از دریافت کمک‌های اولیه برای سوختگی شدید، مراقبت‌های پزشکی شما ممکن‌ است شامل داروها و محصولاتی باشد که برای کمک به تسریع بهبودی پوست لازم و ضروری است.

• درمان‌های مبتنی‌بر آب: برای مراقبت و شستشوی پوست سوخته ممکن‌ است از تکنیک‌هایی مانند درمان غبار اولتراسوند برای تمیزکردن و تحریک بافت زخم استفاده شود.
• استفاده ازمایعات برای جلوگیری از کم آبی بدن: ممکن‌ است برای جلوگیری از کم‌آبی و نارسایی اندام‌ها به مایعات داخل وریدی (IV) نیاز داشته باشید.
• داروهای ضد درد و اضطراب: روند بهبود سوختگی می‌تواند فوق‌العاده دردناک باشد. بنابراین گاهی لازم است از مورفین و داروهای ضداضطراب استفاده کنید. این داروها بویژه در زمان تغییر پانسمان که درد و ناراحتی زیادی به شما وارد می‌شود، بسیار مفید است.
• استفاده از کرم‌ها و پمادهای سوختگی: اگر به مرکز سوختگی مراجعه نمی‌کنید، توصیه می‌شود برای شستشوی پوست سوخته از انواع محصولات موضعی برای بهبود زخم، مانند باسیتراسین و سولفادیازین نقره (سیلوادن) استفاده کنید. این داروها به جلوگیری از بروز عفونت کمک کرده و زخم را برای ترمیم و بسته‌شدن آماده می‌کنند.
• انجام پانسمان: بهتراست از پانسمان‌های تخصصی مختلف برای آماده‌سازی زخم برای رسیدن به بهبودی استفاده کنید.
• استفاده از داروهای آنتی‌بیوتیک: در صورت مشاهده علائم عفونت حتما از آنتی بیوتیک وریدی استفاده کنید. همچنین ممکن‌ است پزشک شما، پس از دیدن سطح سوختگی واکسن کزاز را تجویز کند.

روش‌های خانگی درمان سوختگی و شستشوی پوست سوخته

برخی سوختگی‌های جزیی و سطحی را می‌توان بدون مراجعه به مراکز درمانی و با استفاده از روش‌های صحیح درمان کرد. برای آشنایی با روش صحیح درمان و شستشوی پوست سوخته مراحل زیر را دنبال کنید:

محل سوختگی را خنک کنید: ناحیه سوخته را زیر آب جاری خنک (نه سرد) نگه دارید یا از کمپرس خنک و مرطوب استفاده کنید تا درد کاهش یابد. از یخ استفاده نکنید، زیرا قراردادن مستقیم یخ روی سوختگی می‌تواند باعث آسیب بیشتر به بافت پوست شود.

انگشتر، حلقه و زیوآلات را خارج کنید: سعی کنید این کار را به آرامی انجام دهید، قبل از اینکه ناحیه سوخته متورم شود.

مراقب تاول‌ها باشید: تاول‌های پر از مایع، از زخم و سوختگی دربرابر عفونت محافظت می‌کنند. مراقب باشید تا تاول‌ها آسیب نبینند. اگر تاول پاره شد، محل موردنظر را با آب تمیز کنید.

یک پماد آنتی‌بیوتیک بزنید: بهتر است برای جلوگیری از عفونت، از یک پماد آنتی‌بیوتیک استفاده کنید. در صورتی که در محل موردنظر، بروز جوش را مشاهده کردید، استفاده از پماد را متوقف کنید.

 لوسیون بزنید: پس از خنک‌شدن کامل محل سوختگی و شستشوی پوست سوخته، از لوسیونی مانند لوسیون حاوی آلوئه ورا یا مرطوب‌کننده استفاده کنید. این عامل می‌تواند تسکین‌دهنده باشد.

محل سوختگی را بانداژ کنید: محل سوختگی را با باند گاز استریل (نه پنبه ای کرکی) بپوشانید. آن را شل بپیچید تا به پوست سوخته فشار وارد نکنید. این‌کار هوا را از ناحیه آسیب‌دیده خارج کرده، درد را کاهش می‌دهد و از پوست تاول‌دار محافظت می‌کند.

 مسکن مصرف کنید: می‌توانید بدون نسخه، از داروهایی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن سدیم یا استامینوفن برای تسکین درد خود استفاده کنید.

نحوه صحیح تمیزکردن و شستشوی پوست سوخته

تمیزکردن ناحیه سوختگی یک موضوع دشوار است، اما اگر سوختگی جزئی دارید، می‌توانید خودتان آن را انجام دهید. به این شکل که اگر سوختگی خود را درجه یک یا دو تشخیص داده‌اید که قسمت زیادی از بدن شما را نمی‌پوشاند، به احتمال زیاد می‌توانید به شستشوی پوست سوخته در خانه بپردازید.

اما برای تمام سوختگی‌های درجه سه و هر سوختگی که مناطق وسیعی از پوست را شامل می‌شود، باید فوراً توسط پزشک معاینه شوید. سوختگی درجه 4 نیز باید در اورژانس درمان شود. همچنین اگر در مورد درجه سوختگی مطمئن نیستید، باید برای درمان به پزشک مراجعه کنید.

برای تمیزکردن و شستشوی پوست سوخته به نکات زیر دقت کنید:

تعیین شدت سوختگی برای شستشوی پوست سوخته

ابتدا و در مرحله اول، میزان شدت سوختگی را مشخص کنید. برای این‌کار بهتر است علائم مربوط به هر سطح از سوختگی را بدانید.

سوختگی درجه یک: سوختگی درجه یک شایع‌ترین سطح سوختگی است که کمترین شدت را دارد. آنها با قرمزی، تورم و درد خفیف تا متوسط ​​مشخص می‌شوند. در این سطح از سوختگی فقط خارجی‌ترین لایه پوست آسیب می‌بیند و معمولاً در خانه قابل درمان هستند. علائمی که باید سوختگی درجه یک عبارتند از:

• پوست قرمزی که لمس آن دردناک است.
• پوستی که گزگز می‌کند.
• پوستی که در لمس خشک است.
• ایجاد تورم خفیف

سوختگی درجه دو: در سوختگی درجه دو آسیب به لایه زیر لایه بالایی پوست می‌رسد. این سوختگی‌ها در اثر تماس طولانی‌تر با وسایل داغ یا قرارگرفتن طولانی‌مدت در معرض نور خورشید ایجاد می‌شوند. بسیاری از سوختگی‌های درجه دو هنوز در خانه قابل درمان هستند. علاوه بر علائم سوختگی درجه یک، ویژگی‌های سوختگی درجه دو عبارتند از:

• پوست لکه‌دار، تاول و درد خفیف تا شدید
• سوختگی درجه دو بیشتر برروی دست‌ها، پاها، کشاله ران یا صورت اتفاق می‌افتد.
• سوختگی منجر به تاول‌های شدید می‌شود.
• سوختگی درجه دو بخش بزرگی از بدن شما را می‌پوشاند.

سوختگی درجه سه: سوختگی‌های درجه سه لایه بیرونی و داخلی پوست را از بین می‌برند. سوختگی درجه سوم زمانی رخ می‌دهد که یک منبع گرما به لایه‌های مختلف پوست شما نفوذ کند. درمان و شستشوی پوست سوخته در سوختگی درجه سه نباید در خانه انجام شود. اگر دچار سوختگی درجه سه شدید، بسیار مهم است که در اسرع وقت به بیمارستان بروید. علائم مربوط‌به این سطح از سوختگی عبارتند از:

• پوست قرمز یا سفید
• رنگی که هنگام اعمال فشار بی‌تأثیر است.
• نداشتن تاول

سوختگی درجه چهار: سوختگی درجه چهار بسیار جدی است و به احتمال زیاد فردی که دچار سوختگی شده است دچار شوک می‌شود. این سوختگی‌ها هم لایه‌های پوست و هم بافت‌های زیرین مانند ماهیچه‌ها و تاندون‌ها را از بین می‌برند. این سوختگی‌ها یک وضعیت اورژانسی هستند که نیاز به درمان فوری پزشکی دارند. این احتمال وجود دارد که فرد در ابتدا احساس درد نکند.

بیشتر بخوانید: زخم سرد چیست؟ 

ضدعفونی و شستشوی پوست سوخته و محافظت از سوختگی

برای انجام صحیح و اصولی این مرحله به نکات زیر دقت کنید:

دست‌های خود را بشویید: دست‌های خود را با آب داغ و صابون بشویید. مطمئن شوید که قسمت‌های بالایی و پایینی کف دست‌ها، تمام انگشتان و مچ دست خود را شستشو داده‌اید.

محل سوختگی را با آب و صابون تمیز کنید: برای کمک به خنک‌شدن پوست و کاهش هر گونه درد، سوختگی خود را زیر آب سرد قرار دهید. برای شستشوی پوست سوخته، مقدار کمی صابون را روی ناحیه موردنظر بمالید و به آرامی آن را به اطراف حرکت دهید. محل سوختگی را با آب ولرم بشویید و به آرامی با یک حوله تمیز خشک کنید. شستن سوختگی با آب و صابون می تواند به جلوگیری از عفونت جدی کمک کند.

از پماد آنتی‌بیوتیک استفاده کنید: پماد(مانند نئوسپورین) را روی ناحیه آسیب‌دیده بمالید. پماد آنتی‌بیوتیک می‌تواند به پیشگیری بیشتر از عفونت کمک کند، در حالی که پوست را مرطوب نگه می‌دارد.

از آلوئه‌ورا استفاده کنید: در صورت سوختگی درجه یک یا دو، یک لایه نازک از ژل آلوئه‌ورا یا خود گیاه آلوئه‌ورا را برای کمک به کاهش درد و ناراحتی استفاده کنید.

پانسمان سوختگی با گاز پس از شستشوی پوست سوخته

بعد از شستشوی پوست سوخته باید به پانسمان آن بپردازید. برای این‌کار به مراحل زیر دقت کنید.

• اگر سوختگی شما درجه یک است و هیچ تاول شکسته یا پوست باز وجود ندارد، احتمالاً نیازی به بانداژ ندارید.
• اگر پوست آسیب‌دیده یا سوختگی درجه دو دارید، باید از یک گاز تمیز و استریل برای جلوگیری از عفونت استفاده کنید.
• یک لایه پماد بزنید. همانطور که سوختگی شما بهبود می‌یابد، لایه جدیدی از پوست ایجاد می‌شود. برای جلوگیری از چسبیدن این پوست جدید به باند و گازاستریل، مهم‌است که همیشه یک لایه نازک پماد بین پوست خود و گاز بمالید.
• محل سوختگی را با گاز پانسمان کنید. پس از استفاده از پماد، محل سوختگی را به آرامی با 2 تا 3 لایه گاز بپوشانید. از نوارطبی استفاده کنید تا گاز را با دقت در جای خود نگه دارید. مواظب باشید که پانسمان خیلی شل یا خیلی سفت نباشد.
• تمام تلاش خود را برای خشک نگه‌داشتن باند انجام دهید. می‌توانید برای حمام‌کردن، یک کیسه پلاستیکی روی باند خود قرار دهید.
• اگر باندتان خیس یا کثیف شد، گاز را عوض کنید.
• پانسمان را ۲ تا ۳ بار در روز عوض کنید و مراحل گفته شده را مجدد رعایت کنید.
• اگر گاز به زخم چسبیده است، گاز را با محلول نمکی استریل مرطوب کنید و بدون آسیب‌رساندن به پوست زیر آن، با احتیاط آن را بردارید.

برای درمان کدام نوع سوختگی باید با دکتر تماس بگیرید؟

در صورتی که پس از سوختگی علائم و شرایط زیر را داشتید حتما به پزشک مراجعه کنید.

• سوختگی درناحیه صورت، دست‌ها، پاها یا اندام تناسلی
• سوختگی‌هایی که درعین شستشوی پوست سوخته و بعد از گذشت دو هفته بهبود نمی‌یابند
• بروز تاول‌های شدید
• درد طاقت‌فرسا و شدید
• تب
• دیدن ترشحات زرد یا سبز و همچنین مشاهده سایر علائم عفونت
• بروزعلائم مربوط‌به PTSD یا افسردگی

سوختگی از جمله آسیب‌هایی‌ است که افراد زیادی را در جهان درگیر می‌کند. تمام سوختگی‌های عمیق علاوه بر شستشوی پوست سوخته، برای جلوگیری از عفونت و زخم نیاز به درمان دارند. سوختگی‌های درجه سوم جدی‌ترین نوع هستند. سوختگی‌های درجه یک و دو دردناک‌ترند. اگر شما یا یکی از عزیزان شما در معرض سوختگی تاول‌دار در سطح وسیعی از پوست خود قرار گرفتید حتما به مراقبت فوری پزشکی مراجعه کنید.

بیشتر بخوانید: شستشوی پوست با سرکه سیب؛

منبع +++