گل مژه چیست؟ علائم، دلایل، پیشگیری و درمان خانگی سریع

گل مژه یک توده قرمز و دردناک در نزدیکی لبه پلک است. درست مثل جوش‌های آکنه، زمانی که غدد کوچک چربی نزدیک مژه مسدود شده و عفونی شوند، گل مژه به‌وجود می‌آید. در این مواقع، پلک را می‌توان با محلول‎‌های ضدعفونی یا ضمادهای خانگی شستشو و تسکین داد. جوش روی پلک اگرچه دردناک و ناراحت‌کننده است، اما در بسیاری از موارد در خانه قابل مدیریت است، هرچند گاهی ممکن است نیاز به درمان توسط یک متخصص چشم داشته باشد. گل‌های مژه‌ معمولاً در قسمت بیرونی پلک ایجاد می‌شوند، اما گاهی اوقات نیز ممکن است در قسمت داخلی پلک تولید شده و باعث درد زیاد و گاهی تاری دید شوند. این مقاله به بررسی انواع گل مژه، تفاوت آن با شالازیون، علل، علائم، درمان و پیشگیری از این مشکل می‌پردازد.

گل مژه چیست؟

گل مژه نوعی جوش بزرگ و معمولاً پر از چرک است که در قسمت بیرونی یا داخلی پلک بالا یا پایین ایجاد می‌شود. این عارضه در بیشتر مواقع، تنها در یک چشم به‌وجود می‌آید و از نظر بالینی با نام hordeolum شناخته می‌شود. این جوش پلکی زمانی ایجاد می‌شود که یک غده تولیدکننده چربی در پلک عفونی شود.

غدد تولیدکننده چربی به محافظت از چشم کمک می‌کنند. استافیلوکوکوس، باکتری مسئول تولید جوش‌های روی پلک است که معمولا از طریق تماس انگشتان دست با چشم به پلک منتقل می‌شود. این باکتری همچنین اگر با لنزهای چشمی یا سایر محصولاتی که چشم یا پلک را لمس می‌کنند تماس پیدا کند، می‌تواند باعث عفونت شود.

در بیشتر موارد، گل مژه طی چند روز به خودی خود ناپدید می شود. توجه به این نکته مهم است که هرگز نباید سعی کنید گل مژه را بیرون بیاورید، چون ممکن است باعث جمع‌شدن چرک بیشتر در ناحیه عفونی و گسترش باکتری شود.

تفاوت بین گل مژه و شالازیون چیست؟

بیماری دیگری که باعث التهاب پلک شده و گاهی با گل مژه اشتباه گرفته می‌شود، شالازیون است. شالازیون زمانی اتفاق می‌افتد که در یکی از غدد کوچک چربی نزدیک مژه‌ها انسداد ایجاد شود. برخلاف گل مژه، شالازیون معمولاً دردناک نیست و بیشتر با برجستگی قسمت داخلی پلک مشخص می‌شود.

شالازیون (شالازیا) شبیه گل مژه است، اما ناشی از عفونت باکتریایی نیست. با بزرگ‌شدن غده چربی در عمق پلک که به دلیل انسداد دهانه غده ایجاد می‌شود، شالازیا ایجاد می‌شود، اما در گل مژه‌ها معمولاً فولیکول‌های مژه آلوده و ملتهب هستند و نسبت به شالازیون به سطح پلک نزدیک‌ترند.

برخی از افراد ممکن است درطول زندگی خود یک یا دو جوش چرکی روی چشم داشته باشند، اما برخی دیگر به‌طور مکرر به آن مبتلا می‌شوند. درصورت عدم درمان، جوش چشم می‌تواند تبدیل به شالازیون شود. درمان برای هر دو بیماری مشابه است.

انواع گل مژه

به طور کلی دو نوع مختلف از گل‌ مژه یا هوردئولوم وجود دارد:

• گل‌ پلک خارجی یا بیرونی: زمانی اتفاق می‌افتد که عفونت داخل فولیکول موی مژه وجود داشته باشد.
• گل پلک داخلی یا درونی: اغلب زمانی رخ می‌دهد که عفونت در غدد چربی داخل پلک وجود داشته باشد که باعث مرطوب نگه‌داشتن پلک می‌شوند.

عفونت باکتریایی می‌تواند ناشی از باکتری‌های طبیعی روی پوست یا برس‌های آرایشی و ریمل‌های آلوده باشد. گل مژه‌های خارجی رایج‌ترین نوع هستند و انواع داخلی آن‌ها روی هر یک از پلک‌های داخلی (رو به کره چشم) تشکیل می‌شوند. بروز جوش چرکی چشم فقط روی یک پلک معمول است، اما ممکن است روی هر دو پلک نیز ایجاد شود.

شایع‌ترین دلایل

گل مژه عارضه‌ای بسیار رایج است و در همه نژادها از مرد و زن به یک اندازه رخ می‌دهد. بااین‌حال، این بیماری ممکن است در بزرگسالان شایع‌تر از کودکان باشد، چون چربی موجود در غدد چشم بزرگسالان غلیظ‌‌‌تر از کودکان است و این یعنی بیشتر مستعد انسداد هستند. افرادی که شرایط خاصی مانند بلفاریت، شوره سر، روزاسه (درماتیت سبورئیک)، دیابت یا سطوح بالای کلسترول بد دارند، بیشتر درمعرض خطر ابتلابه این عارضه هستند. درموارد زیر ممکن است احتمال ابتلابه گل مژه افزایش یابد:

• سابقه قبلی گل مژه
• پوست خشک
• تغییرات هورمونی

علائم و نشانه‌های گل مژه

علائم و نشانه‌های گل مژه عبارتند از:

• یک برآمدگی قرمز دردناک در امتداد لبه پلک نزدیک مژه‌ها
• تورم پلک
• پوسته‌شدن خط پلک
• حساسیت به نور
• درد و خارش
• اشک چشم
• احساس این‌که چیزی تیز در چشم وجود دارد.
• پاره‌شدن پوست پلک

بیشتر بخوانید: مزوتراپی زیر چشم؛ 

البته اغلب گل‌های مژه برای چشم بی‌ضرر هستند و بر توانایی و وضوح دید تأثیری نمی‌گذارند. معمولا اقدامات خودمراقبتی مانند ماساژ آرام پلک با یک دستمال استریل گرم روی پلک بسته، به‌مدت 5 تا 10 دقیقه و تکرار آن باعث بهبود می‌شود، اما درموارد زیر باید به پزشک مراجعه کنید:

• گل مژه بعد از 48 ساعت شروع به بهبود نکرده است.
• قرمزی و تورم کل پلک را درگیر نموده یا تا قسمت‌های مختلف صورت و روی گونه گسترش یافته است.
• چشم‌ها ورم کرده و بسته شده است.
• چرک یا خون از برجستگی نشت می‌کند.
• درد یا تورم بعد از دو تا سه روز اول افزایش می‌یابد.
• تاول‌هایی روی پلک ایجاد شده است.
• در پلک‌های خود احساس گرما دارید.
• بینایی تغییر کرده است.

عوامل ایجاد گل مژه

اگرچه گل مژه در اثر عفونت غدد چربی توسط باکتری استافیلوکوک در پلک ایجاد می‌شود، اما عوامل ایجاد آن معمولا زمانی است که اقدامات زیر را انجام داده باشید:

• لمس چشم‌ها با دست آلوده
• گذاشتن لنزهای تماسی در چشم، بدون ضدعفونی‌کردن کامل یا شستن دست‌ها
• ماندن آرایش روی چشم در شب و زمان خواب
• استفاده از لوازم آرایشی قدیمی یا تاریخ مصرف گذشته یا اشتراکی
• بلفاریت (التهاب مزمن در امتداد لبه پلک)
• روزاسه (یک بیماری پوستی که با قرمزی صورت مشخص می‌شود)

آیا گل‌ مژه می‌تواند ناشی از استرس باشد؟

در حال حاضر هیچ مطالعه علمی وجود ندارد که ارتباط بین استرس و گل مژه را به‌طور مستقیم نشان دهد. بااین‌حال، برای افرادی که اغلب به این بیماری مبتلا می‌شوند و به نظر می‌رسد دوره‌های استرس یا خواب ضعیف را تجربه می‌کنند، ممکن است این بیماری بیشتر تکرار شود.

برخی از چشم‌پزشکان گزارش می‌دهند خواب ناکافی و استرس خطر ایجاد جوش چرکی روی چشم را افزایش می‌دهد، چون استرس می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کند و این موضوع باعث می‌شود بدن در برابر عفونت مستعدتر شود. مطالعه‌ای در سال 2017 نشان داد هورمون‌های استرس مانند نوراپی نفرین به اسید 3،4 – دی هیدروکسی ماندلیک (DHMA) تبدیل می‌شوند که می‌تواند به جذب باکتری‌ها در مناطقی از بدن که مستعد عفونت هستند، کمک کند.

یکی دیگر از عوارض جانبی استرس این است که اغلب خواب را مختل می‌کند. تحقیقات نشان داده است کمبود خواب می‌تواند ایمنی بدن را کاهش دهد و به‌طور خاص بر توانایی سلول‌های T در بدن برای مبارزه با عفونت تأثیر بگذارد. علاوه‌براین وقتی افراد خسته هستند، ممکن است کمتر عادات بهداشتی چشم را رعایت کنند. بنابراین، اگر قبل از خواب آرایش چشم به درستی پاک نشده یا دست‌ها قبل از تماس با چشم شسته نشوند، می‌توانند عامل بروز جوش چرکی چشم باشند.

گل مژه چقدر دوام می آورد؟

عمر جوش چشم معمولاً یک تا دو هفته است و سپس خود به خود از بین می‌رود، اما اگر بیش از این مدت طول کشید، ممکن است لازم باشد برای تخلیه آن به پزشک مراجعه شود.

راهکارهای درمانی گل مژه

گل مژه‌ها عموماً مسری نیستند، اما مقدار کمی باکتری کافی است تا این بیماری را پخش کند. به‌همین دلیل مهم است که همیشه دست‌های خود را قبل و بعد از دست‌زدن به آن‌ها بشویید و روبالشی‌ها را تعویض کنید تا از گسترش باکتری جلوگیری شود. بنابراین، زمانی که در حال تمیز‌کردن یا استفاده از کمپرس گرم روی جوش چشم هستید، از دست‌زدن به آن برای کاهش انتشار باکتری‌ها و تحریک آن خودداری کنید.

البته برخی از گل‌ها سرسخت‌تر هستند و نیاز به مراجعه به پزشک دارند. اگر به نظر می رسد بینایی شما تحت‌تاثیر قرار گرفته است یا به جای بهتر‌شدن بدتر می‌شود، باید با پزشک تماس بگیرید. دراین‌صورت، پزشک پلک را معاینه نموده و از شما درمورد سایر علائمتان می‌پرسد.

درصورت ابتلای مکرر به این عارضه، پزشک ممکن است مقداری پماد آنتی‌بیوتیک برای چشم تجویز نموده یا روشی را برای لانچ و پاکسازی عفونت توصیه کند. این کار با بی‌حسی موضعی ناحیه موردنظر انجام می‌شود. راه‌های دیگر درمان گل مژه عبارتند از:

استفاده از کمپرس گرم

کمپرس گرم موثرترین راه برای درمان گل مژه است. گرما به هدایت چرک تا روی سطح و حل‌شدن چربی و چرک برای تخلیه طبیعی آن‌ها کمک می‌کند.

• یک دستمال تمیز را با آب گرم خیس کنید.
• مطمئن شوید که آب خیلی داغ نباشد.
• پارچه را بچلانید تا مرطوب باشد، اما چکه نکند.
• سپس به آرامی آن را به‌مدت 5 تا 10 دقیقه روی چشم خود قرار دهید.
• گل مژه را فشار ندهید یا سعی نکنید آن را سوراخ کنید.
• این کار را سه تا چهار بار در روز انجام دهید.

بسیاری از مردم بر این باورند که استفاده از کیسه‌های چای سبز مرطوب شده در آب گرم به‌عنوان کمپرس چشم نه تنها به احساس بهتر، بلکه به بهبودی سریع نیز کمک می‌کند. خواص ضدباکتریایی چای سبز در این موضوع دخالت دارند. برخی از دانشمندان می‌گویند نوعی آنتی‌اکسیدان طبیعی موجود در چای سبز دیواره سلولی باکتری را شکسته و آن را از بین می‌برد.

شستن پلک با آب و صابون ملایم

هنگام تمیز‌کردن دور چشم باید از مصرف مواد شیمیایی خشن و مصنوعی خودداری شده و از صابون‌های ضدحساسیت و غیرتحریک‌کننده استفاده شود.

پوست اطراف چشم بسیار نازک‌تر از بقیه قسمت‌های صورت است. بنابراین، باید از محصولاتی برای ناحیه چشم استفاده شود که به این ناحیه آسیب نزنند. استفاده از شامپوهای بچه با کمک پنبه یا پارچه تمیز برای پاک‌کردن پلک‌ها تا زمانی که گل مژه از بین برود، معمولا مفید است.

شستن پلک با محلول‌های نمکی

استفاده از سرم‌های آب نمک می‌تواند به تخلیه جوش و پاکسازی و تجزیه غشاهای باکتریایی کمک کند.

استفاده از چای کیسه‌ای گرم روی پلک چشم

به‌جای استفاده از کمپرس پارچه‌ای گرم، می‌توانید از چای کیسه‌ای گرم استفاده کنید. استفاده از چای سیاه بهترین عملکرد را دارد، زیرا با خواص ضدباکتریایی خود به کاهش تورم کمک می‌کند.

• آب جوشیده را به یک لیوان اضافه کنید و سپس یک چای کیسه‌ای را در آن بیندازید.
• اجازه دهید چای حدود 1 دقیقه دم بکشد.
• صبر کنید تا چای کیسه‌ای به اندازه‌ای خنک شود که گذاشتن آن روی چشم اذیت‌کننده نباشد.
• سپس آن را حدود 5 تا 10 دقیقه روی چشم خود قرار دهید.
• برای هر چشم از یک کیسه چای جداگانه استفاده کنید.

مصرف داروهای مسکن OTC برای گل مژه

برای تسکین درد این عارضه، می‌توانید از داروهای بدون نسخه (OTC) مانند ایبوپروفن یا استامینوفن استفاده کنید.

خودداری از آرایش و لنزهای تماسی

اگر جوش‌های چرکی روی چشمتان ایجاد شده، از آرایش‌کردن خودداری کنید. آرایش می‌تواند چشم را بیش از پیش تحریک کند و روند بهبودی را به تاخیر بیندازد. همچنین باکتری‌ها از طریق لوازم آرایش منتقل شده و عفونت را به چشم دیگر نیز انتقال می‌دهند. انجام راهکارهای زیر نیز در کاهش انتقال آلودگی چشم موثر است:

• برس‌های چشمی را به‌طور منظم بشویید.
• محصولات چشمی که بیش از 3 ماه از عمر آن‌ها گذشته است را دور بریزید.
• اگر از لنزهای تماسی استفاده می‌کنید، تا زمانی که گل مژه بهبود یابد، از عینک استفاده کنید.
• برای جلوگیری از عفونت مجدد، پس از بهبود جوش‌های چشمی، لنزهای تماسی قبلی را دور بریزید و از لنز جدید استفاده کنید.

بیشتر بخوانید: فواید چای کیسه ای برای دور چشم

استفاده از پمادهای آنتی‌بیوتیک برای تسکین گل مژه

برای کمک به از بین‌رفتن جوش‌های چشمی خفیف، استفاده از پماد آنتی‌بیوتیک OTC روی آن ناحیه مناسب است. برای استفاده از پمادهای OTC، پلک چشم آسیب دیده را بکشید و حدود یک چهارم اینچ از پماد را داخل پلک بمالید. اما برای درمان گل مژه‌ای که درموارد زیر وجود دارد، باید به یک متخصص پوست یا چشم پزشک مراجعه کنید:

• بیش از حد دردناک است
• بینایی را مختل می کند
• با درمان OTC از بین نمی‌رود

از مصرف استروئیدهای موضعی برای این عارضه خودداری کنید، چون ممکن است عوارض جانبی ایجاد کنند.

ماساژ اطراف گل مژه

می‌توانید ناحیه مورد نظر را با کمک دستمال مرطوب ماساژ دهید تا تخلیه چشم راحت‌تر صورت گیرد. پس از تخلیه گل مژه، محل را تمیز نگه دارید و از دست‌زدن به چشم خودداری کنید. اگر ماساژ ایجاد درد می‌کند، آن را متوقف کنید.

مراجعه به پزشک برای درمان گل مژه

ممکن است پزشک برای درمان این بیماری یک کرم آنتی‌بیوتیک تجویز کند یا حتی برای کاهش تورم، ترزریق واکسن استروئید را توصیه نماید. اما برای گل مژه‌ای که داخلی است یا بینایی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، ممکن است جراحی و تخلیه حرفه‌ای نیاز باشد.

اگر پزشک قطره یا پماد آنتی‌بیوتیک تجویز کرده است، دارو را دقیقاً طبق دستور و تا زمان مقرر مصرف کنید، حتی اگر چشم شما شروع به بهبود کرده باشد. برای ریختن قطره یا مالیدن پماد:

• سر خود را به عقب خم کنید و پلک پایین خود را با یک انگشت به سمت پایین بکشید.
• دارو را داخل پلک پایینی بریزید یا بمالید.
• چشم خود را به مدت 30 تا 60 ثانیه ببندید تا قطره یا پماد در اطراف حرکت کند.
• پماد یا نوک قطره چکان را به مژه‌ها نزنید.
• پس از استفاده، دست‌هایتان را با آب و صابون بشویید.

کارهایی که نباید در مواجهه با گل مژه انجام دهیم

• گل مژه را فشار دهید یا سعی در تخلیه آن داشته باشید.
• پلک خود را بمالید یا لمس کنید.
• از لوازم آرایش یا لنز تماسی استفاده کنید.

اما چرا می‌گوییم نباید افراد گل مژه را خودشان تخلیه کنند؟ چون ترکیدن یا خراشیده‌شدن جوش‌های چرکی چشم می‌تواند این ناحیه را باز کرده و باعث زخم یا آسیب به پلک شود. این موضوع می‌تواند به چندین عارضه منجر شود:

• ممکن است عفونت باکتریایی را به سایر قسمت‌های پلک یا چشم منتقل کند.
• ممکن است عفونت داخل گل مژه را بدتر کرده و باعث تشدید آن شود.
• ممکن است باعث ایجاد اسکار رنگدانه‌ای (تیره رنگ) روی پلک شود.
• ممکن است باعث ایجاد بافت اسکار (سخت‌شدن یا برآمدگی) روی پلک شود.
• ممکن است باعث ایجاد اسکار حفره‌ای (سوراخ مانند) روی پلک شود.

آنتی بیوتیک‌های تجویزی برای گل مژه

بیشتر گل‌های مژه به آنتی‌بیوتیک نیاز ندارند، اما در مورد عفونت‌های مکرر یا جوش‌هایی که از بین نمی‌روند، ممکن است کرم یا پماد آنتی‌بیوتیک موضعی لازم باشد.

آزیترومایسین، رایج‌ترین آنتی‌بیوتیک موضعی است که برای گل مژه تجویز می‌شود. اما اگر عفونت باکتریایی به قسمت‌های دیگر چشم سرایت کند یا حتی پس از استفاده از کرم آنتی‌بیوتیک باز هم باقی بماند، ممکن است پزشک آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی تجویز کند که عبارتند از:

• داکسی سایکلین
• تتراسایکلین
• سفالوسپورین
• آموکسی سیلین

عوارض جانبی داروهای گل مژه معمولاً خفیف است. آنتی‌بیوتیک‌های موضعی ممکن است درصورت استفاده باعث سوزش یا تحریک شده و آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی باعث تهوع، یبوست، اسهال یا کاهش اشتها شوند. بااین‌حال، اگر بثورات پوستی، مشکلات تنفسی، تورم در گلو یا صورت، یا هرگونه علائم غیرطبیعی یا تغییرات ناگهانی دیگر را تجربه کردید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید، چون این موارد نشانه‌های واکنش آلرژیک هستند.

توصیه‌های پیشگیرانه برای جلوگیری از گل مژه

• آرایش چشم به‌خصوص ریمل، خط چشم و سایه چشم را کاهش دهید.
• از به اشتراک‌گذاری لوازم آرایشتان با دیگران خودداری کنید.
• قبل از قرار‌دادن لنز چشمی یا آرایش کردن، دست‌های خود را با دقت با آب و صابون بشویید.
• از گذاشتن مژه مصنوعی یا اکستنشن مژه خودداری کنید تا خطر نفوذ انواع عفونت به چشم کاهش یابد.
• هنگام خواب لنز را از چشم خارج کرده و آرایش را پاک کنید.
• با دور ریختن لوازم آرایشی قدیمی، خطر ابتلابه عفونت‌های مکرر چشم را کاهش دهید.
• از لنزهای تماسی یک‌بار مصرف، مجددا استفاده نکنید.
• اگر مبتلابه بلفاریت هستید، دستورالعمل‌های پزشک را برای مراقبت از چشمان خود دنبال کنید.
• سعی کنید هر شب ۷ تا ۸ ساعت بخوابید.
• سعی کنید استرس خود را با تکنیک‌هایی مانند مدیتیشن، یوگا و تمرینات تنفسی مدیریت کنید.

زمانی که غدد تولیدکننده چربی در پلک توسط باکتری‌ها آلوده شوند، گل مژه ایجاد می‌شود. عوامل ایجادکننده این بیماری معمولا آلودگی دست‌ها، استفاده از لوازم آرایشی تاریخ گذشته یا آلوده، خوابیدن با آرایش، آلودگی لنزهای چشمی، خوابیدن با لنزهای چشم، استفاده مجدد از لنزهای یکبار مصرف و استرس است.

زمانی که سیستم ایمنی بدن ضعیف باشد، احتمال ابتلابه عفونت‌هایی مانند جوش‌های چرکی روی پلک بیشتر می‌شود. برای جلوگیری از ابتلابه این بیماری، ‌داشتن خواب کافی، رعایت بهداشت چشم‌ها، مدیتیشن یا یوگا، استفاده کمتر از آرایش چشم و عدم استفاده از لوازم آرایش قدیمی یا اشتراکی مفید است.

این عارضه معمولا خود به خود درمان می‌شود، اما گاهی استفاده از چای کیسه‌ای گرم، کمپرس گرم، شستن با صابون‌های ملایم، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها و پمادهای تجویزی توسط پزشک یا درموارد حاد جراحی و واکسیناسیون به بهبود آن کمک می‌کند.

منبع +++++