علائم زردی پوست؛ علت، روش پیشگیری و درمان خانگی

یکی از بیماری‌هایی که مادران باردار را بسیار نگران می‌کند، بیماری زردی پوست در نوزادان است. شاید فکر کنید این بیماری فقط مختص نوزادان تازه به‌دنیا آمده است، اما جالب است بدانید حتی بزرگسالان نیز ممکن است به‌زردی پوست دچار شوند. طبق آمار، این بیماری حدود 60 درصد از نوزادان و کمتر از 2 درصد از بزرگسالان را در جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد. بیماری زردی پوست که به‌آن ایکتروس نیز می‌گویند، باعث زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها می‌شود. این وضعیت به‌دلیل وجود بیلی روبین بیش از حد در خون، که یک ماده شیمیایی زرد رنگ در هموگلوبین است، ایجاد می‌شود. زردی پوست می‌تواند نشانه‌ای از چندین بیماری مختلف در بدن باشد، بنابراین باید آن را جدی بگیرید. اما از کجا بفهمیم احیانا ممکن است به‌زردی پوست دچار شده باشیم؟ ادامه این مطلب را بخوانید تا با علائم زردی پوست آشنا شوید.

علت زردی پوست چیست؟

بررسی علائم زردی پوست را با علل ایجاد این بیماری آغاز می‌کنیم. در مورد نوزادان، زردی پوست باعث تغییر رنگ پوست و چشم نوزاد تازه متولد شده به‌رنگ زرد می‌شود. زردی پوست نوزاد به‌این دلیل رخ می‌دهد که خون نوزاد حاوی مقدار زیادی بیلی روبین (رنگدانه زرد در گلبول‌های قرمز خون) است.

بیشتر بخوانید: اثر سیگار بر پوست؛

زردی پوست نوزاد به‌ویژه در نوزادانی که قبل از هفته 38 بارداری (نوزادان نارس) متولد شده‌اند و برخی از نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، بسیار رایج است. زردی پوست نوزاد معمولاً به‌این دلیل رخ می‌دهد که کبد نوزاد به‌اندازه کافی بالغ نیست تا از شر بیلی روبین موجود در جریان خون خلاص شود.

در برخی از نوزادان، یک بیماری زمینه‌ای ممکن است باعث ایجاد این بیماری شود. همچنین، گلبول‌های قرمز خون در بدن نوزاد اغلب شکسته شده و با گلبول‌های قرمز جدید جایگزین می‌شوند. این امر باعث تولید بیلی روبین بیشتر می‌شود.

اکثر نوزادانی که بین هفته 35 تا 40 بارداری متولد می‌شوند، نیازی به‌درمان علائم زردی پوست ندارند. اما به‌ندرت، سطح بالای بیلی روبین خون به‌طور غیرمعمول می‌تواند نوزاد تازه متولد شده را در معرض خطر آسیب مغزی قرار دهد، به‌ویژه در صورت وجود عوامل خطر خاص برای زردی پوست شدید. اما بیماری زردی در بزرگسالان دلایل زیادی دارد. این دلایل بیشتر شامل اختلالات و داروهایی است که:

• به‌ کبد آسیب برسانند
• در جریان صفرا اختلال ایجاد کنند
• باعث از بین رفتن گلبول‌های قرمز خون (همولیز) می‌شوند. بنابراین بیلی روبین بیش از توانایی کبد تولید می‌شود.

شایع‌ترین علل زردی پوست در بزرگسالان عبارتند از:

• هپاتیت: هپاتیت یک التهاب کبدی است که معمولاً توسط یک ویروس ایجاد می‌شود، اما می‌تواند ناشی از یک اختلال خود ایمنی یا استفاده از برخی داروها نیز باشد. هپاتیت به کبد آسیب می‌رساند و باعث می‌شود این ارگان مهم کمتر بتواند بیلی روبین را به‌داخل مجاری صفراوی منتقل کند. هپاتیت ممکن است حاد (کوتاه مدت) یا مزمن (در صورتی که حداقل 6 ماه طول بکشد) باشد. هپاتیت حاد ویروسی یکی از علل شایع ایجاد علائم زردی پوست به‌ویژه در جوانان است. هنگامی که هپاتیت به‌دلیل یک اختلال خود ایمنی یا یک دارو ایجاد می‌شود، نمی‌تواند از فردی به‌فرد دیگر منتقل شود.
• بیماری کبدی مرتبط با الکل: نوشیدن مقادیر زیاد الکل در مدت زمان طولانی به کبد آسیب می‌رساند. مقدار الکل و زمان لازم برای ایجاد آسیب کبدی متفاوت است، اما به‌طور معمول، افراد باید حداقل برای 8 تا 10 سال زیاد بنوشند. برخی داروها، سموم و محصولات گیاهی نیز می‌توانند به کبد آسیب برسانند.
• انسداد مجرای صفراوی توسط سنگ کیسه صفرا (معمولا) یا تومور: اگر مجاری صفراوی مسدود شوند، بیلی روبین می‌تواند در خون انباشته شود. بیشتر این انسدادها توسط سنگ کیسه صفرا ایجاد می‌شوند، اما برخی از آنها به‌دلیل سرطان (مانند سرطان در لوزالمعده یا مجاری صفراوی) یا اختلالات نادر کبدی (مانند کلانژیت اولیه صفراوی یا کلانژیت اسکلروزان اولیه) ایجاد می‌شوند.
• دیگر دلایل زردی پوست در بزرگسالان: یکی از علل کمتر شایع زردی پوست شامل اختلالات ارثی است که در نحوه پردازش بیلی روبین توسط بدن اختلال ایجاد می‌کند. این اختلالات شامل سندرم گیلبرت و سایر اختلالات کمتر شایع مانند سندرم دوبین جانسون هستند. در سندرم گیلبرت، سطح بیلی روبین اندکی افزایش می‌یابد، اما معمولا برای ایجاد زردی کافی نیست. این اختلال اغلب طی آزمایشات غربالگری معمول در بزرگسالان (و جوانان) تشخیص داده می‌شود و معمولا هیچ علامت و مشکل دیگری ایجاد نمی‌کند. به‌طور کلی اختلالاتی که باعث تجزیه بیش از حد گلبول‌های قرمز خون (همولیز) شوند، اغلب باعث ایجاد علائم زردی پوست نیز می‌شوند.

انواع زردی پوست

انواع اصلی زردی عبارتند از:

• Prehepatic: این اتفاق قبل از پردازش ضایعات توسط کبد رخ می‌دهد و منجر به‌افزایش سطح بیلی روبین غیر کونژوگه می‌شود.
• Hepatic: این مورد در کبد رخ می‌دهد و منجر به‌افزایش سطح بیلی روبین کونژوگه و غیر کونژوگه می‌شود.
• Posthepatic: این اتفاق پس از پردازش ضایعات توسط کبد رخ می‌دهد و منجر به‌افزایش سطح بیلی روبین کونژوگه می‌شود.

بیلی روبین غیر کونژوگه که به‌عنوان بیلی روبین غیر مستقیم نیز شناخته می‌شود، محصول اولیه تجزیه هموگلوبین است. بیلی روبین غیرمستقیم در آب حل نمی‌شود و چربی دوست است. بیلی روبین کونژوگه که به‌بیلی روبین مستقیم هم معروف است، در ترکیب با اسید گلوکورونیک در کبد تولید شده و در آب حل می‌شود.

بیشتر بخوانید: مراقبت از پوست کودک؛ 

علائم زردی در بزرگسالان و کودکان

در مورد نوزادان در صورت ابتلا به‌زردی پوست، معمولا ابتدا رنگ زرد یا نارنجی مایل به‌زرد روی صورت نوزاد ظاهر می‌شود، سپس این زردی از بدن به‌سمت قفسه سینه، شکم، بازوها و پاها حرکت می‌کند.

سفیدی چشم نیز می‌تواند رنگ زردی به‌خود بگیرد و از علائم زردی پوست در نوزاد باشد. اگر علائم زیر را در نوزاد خود دیدید، بهتر است همان روز به‌پزشک مراجعه کنید:

• رنگ پوست بسیار زرد یا نارنجی
• بی‌قراری شدید
• مشکل در بیدار شدن
• نخوابیدن
• تغذیه ضعیف
• محدود بودن خیسی یا کثیفی پوشک

اگر کودک شما هر یک از علائم زیر را نشان داد، به‌دنبال کمک فوری پزشکی باشید:

• گریه تسلی ناپذیر یا با صدای بلند
• بدن خود را مانند کمان قوس می‌دهد
• بدن او سفت یا شل شده باشد
• حرکات غیرمعمول چشم

در مورد بزرگسالان، گاهی اوقات ممکن است فرد علائم زردی نداشته باشد و این بیماری به‌طور تصادفی در او پیدا شود. شدت علائم زردی پوست در بزرگسالان بستگی به‌علل زمینه‌ای و سرعت یا کندی پیشرفت بیماری دارد. اگر یک مورد زردی کوتاه مدت (معمولاً ناشی از عفونت) دارید، ممکن است علائم و نشانه‌های زیر را داشته باشید:

• تب
• لرز
• درد شکم
• علائم شبیه آنفولانزا
• تغییر رنگ پوست
• ادرار تیره رنگ و یا مدفوع به‌رنگ خاک

اگر زردی پوست ناشی از عفونت نباشد، ممکن است علائمی مانند کاهش وزن یا خارش پوست داشته باشید. اگر زردی ناشی از سرطان لوزالمعده یا مجاری صفراوی باشد، شایع‌ترین علامت آن درد شکم است. گاهی اوقات، در صورت داشتن موارد زیر ممکن است زردی همراه با بیماری کبد رخ دهد:

• هپاتیت مزمن یا التهاب کبد.
• پیودرما گانگرنوزوم (نوعی بیماری پوستی).
• هپاتیت حاد A، B یا C.
• پلی آرترالژیا (التهاب مفاصل).

چه زمانی باید به‌پزشک مراجعه کنید؟

برای نوزادان، هر وقت هر یک از علائم زردی پوست را دیدید، بهتر است سریعا خود را به‌پزشک برسانید. اکثر بیمارستان‌ها سیاست بررسی زردی نوزادان را قبل از ترخیص او دارند. مثلا آکادمی اطفال آمریکا توصیه می‌کند نوزادان در طول معاینات معمول پزشکی و حداقل هر 8 تا 12 ساعت در بیمارستان باید از نظر زردی معاینه شوند.

همچنین، نوزاد شما باید حتما بین روز سوم تا هفتم پس از تولد، زمانی که سطح بیلی روبین به‌اوج خود می‌رسد، از نظر زردی معاینه شود. اگر نوزاد شما زودتر از 72 ساعت پس از تولد ترخیص شد، برای بررسی زردی عرض دو روز پس از ترخیص، باید توسط پزشک معاینه شود.

علائم یا نشانه‌های زیر ممکن است نشان‌دهنده زردی شدید یا عوارض ناشی از بیلی روبین اضافی باشند. با پزشک خود تماس بگیرید، اگر:

• پوست کودک شما هر روز زردتر می‌شود
• پوست روی شکم، بازوها یا پاهای کودک شما زرد به‌نظر می‌رسد
• سفیدی چشم کودک شما زرد به‌نظر می‌رسد
• کودک شما بی‌حال یا بیمار به‌نظر می‌رسد یا به‌سختی بیدار می‌شود
• کودک شما وزن اضافه نمی‌کند یا بد تغذیه می‌کند
• کودک شما با صدای بلند گریه می‌کند
• کودک شما هر گونه علائم یا نشانه‌های دیگری که شما را نگران می‌کنند را بروز می‌دهد

در مورد بزرگسالان، اگر علائم شدید و هشدار‌دهنده‌ای دارند، باید در اسرع وقت به‌پزشک مراجعه کنند. افرادی که هیچ علامت هشدار‌دهنده‌ای ندارند، باید حداکثر ظرف چند روز به‌پزشک مراجعه کنند.

پیشگیری از زردی نوزادان و بزرگسالان

بهترین راه برای جلوگیری از زردی پوست در نوزاد این است که مطمئن شوید او را به‌اندازه کافی تغذیه می‌کنید. در چند روز اول زندگی، نوزادان شیرخوار باید 8 تا 12 بار در روز شیر بخورند.

نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند معمولاً باید 1 تا 2 اونس شیر خشک هر دو تا سه ساعت در هفته اول زندگی مصرف کنند. تغذیه منظم می‌تواند به‌کاهش سطح بیلی روبین کمک کند، بنابراین مطمئن شوید بیش از چهار ساعت بین شیر خوردن نوزاد شما فاصله نمی‌افتد.

از آنجایی که دلایل متعددی برای زردی در جمعیت بزرگسال وجود دارد، هیچ دستورالعمل پیشگیرانه خاصی برای جلوگیری از علائم زردی پوست در بزرگسالان وجود ندارد. با این حال چند قدم مفید برای جلوگیری از ابتلا به‌زردی پوست در بزرگسالان شامل موارد زیر هستند:

• از ابتلا به‌عفونت هپاتیت جلوگیری کنید
• اگر الکل می‌نوشید، در حد اعتدال بنوشید یا اگر سابقه هپاتیت یا آسیب کبدی دارید، آن را قطع کنید
• از اضافه وزن یا چاقی دوری کنید
• سطح کلسترول خود را سالم نگه دارید

همچنین، یک مقاله معتبر چاب شده در سال 2021 موارد زیر را پیشنهاد می‌کند:

• اجتناب از مصرف داروهای گیاهی بدون مشورت با متخصص مراقبت‌های بهداشتی
• پرهیز از سیگار، الکل و داروهای داخل وریدی
• اجتناب از مصرف بیش از دوز توصیه شده داروهای تجویز شده
• قبل از سفر واکسن‌های توصیه شده را دریافت کنید
• انجام رابطه جنسی ایمن، مانند استفاده از روش‌های مانع پیشگیری از بارداری

درمان علائم زردی پوست

درمان زردی پوست و گزینه‌های دارویی آن برای نوزادان و بزرگسالان متفاوت است. اگر نوزادی زردی متوسط یا شدید داشته باشد، گزینه‌های درمانی زیر ممکن است وارد عمل شوند:

• تغذيه اضافي: پزشك شما ممكن است تغذيه مكرر يا استفاده از مكمل را توصيه كند.
• فتوتراپی: در این روش، کودک را زیر نورهای سبز آبی مخصوص قرار می‌دهند که به‌تجزیه بیلی روبین در پوست کمک می‌کند.
• انتقال پروتئین خون: هنگامی که زردی نوزاد به‌ناسازگاری گروه خونی مادر مربوط می‌شود، ممکن است نیاز به‌تزریق IV ایمونوگلوبولین (IVIg) باشد. ایمونوگلوبولین یک پروتئین خون است که می‌تواند سطح آنتی بادی‌هایی را که در تجزیه گلبول‌های قرمز نوزاد نقش دارند، کاهش دهد.
• تعویض خون: در موارد نادری که زردی شدید به‌درمان‌های قبلی پاسخ نمی‌دهد، ممکن است نوزاد نیاز به‌انتقال خون مبادله‌ای داشته باشد. در اینجا، مقادیر کمی از خون به‌طور مکرر از بدن کودک برداشته می‌شود و سپس با خون اهداکننده جایگزین می‌شوند. این فرآیند به‌رقیق شدن بیلی روبین و آنتی بادی‌های وارد شده از خون مادر به‌خون نوزاد کمک می‌کند.

در بزرگسالان، علت اصلی زردی درمان می‌شود، نه خود زردی، به‌عنوان مثال، اگر زردی ناشی از هپاتیت حاد ویروسی باشد، ممکن است به‌تدریج با بهبود کبد برطرف شود. اگر مسدود شدن مجرای صفراوی علت ایجاد علائم زردی پوست باشد، ممکن است روشی برای باز کردن مجرای صفراوی انجام شود.

• گزینه‌های دارویی: همانطور که گفتیم، تمرکز درمان علائم زردی پوست همیشه بر علل زمینه‌ای متمرکز است. با این حال مصرف کلستیرامین می‌تواند خارش پوست ناشی از زردی را تسکین دهد؛ اگرچه بسیاری از بیماران حتی دچار خارش پوست نمی‌شوند.
• درمان‌های جایگزین و مکمل: برخی پزشکان می‌گویند قرار دادن کودک در معرض نور خورشید از طریق پنجره ممکن است به‌کاهش سطح بیلی روبین کمک کند. البته این روش فقط در صورتی کار می‌کند که کودک لباس‌های خود را به‌صورت کامل در بیاورد. با این حال نوزادان هرگز نباید در معرض نور مستقیم خورشید در خارج از منزل قرار گیرند. مطالعاتی در مورد داروهای گیاهی وجود دارد که با و بدون فتوتراپی برای درمان علائم زردی پوست نوزادان استفاده می‌شوند، اما نتایج آنها قطعی نیستند و به‌مطالعات بیشتری در مورد آنها نیاز است.

بیشتر بخوانید: آبله مرغان در کودکان؛

عوارض زردی پوست

زردی شدید می‌تواند منجر به‌عوارض جدی در نوزادان شود. این موارد عبارتند از:

• کرنیکتروس: این وضعیت نوعی آسیب مغزی است و زمانی که زردی شدید برای طولانی مدت بدون درمان باقی بماند، می‌تواند در نوزادان رخ دهد. این بیماری می‌تواند باعث فلج مغزی و کاهش شنوایی و همچنین مشکلات بینایی و دندان‌ها و گاهی اوقات ناتوانی‌های ذهنی شود.
• انسفالوپاتی حاد بیلی روبین: این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که نوزاد زردی شدید پوست داشته باشد و بیلی روبین وارد مغز او شود. از آنجایی که بیلی روبین برای مغز سمی است، طبق گفته پزشکان، برخی از علائم زیر می‌توانند در نوزاد ایجاد شوند:
• بی حوصلگی
• مشکل در بیدار شدن
• گریه با صدای بلند
• تغذیه یا مکیدن ضعیف
• قوس دادن به‌بدن مانند کمان
• تب

به‌پایان مطلب بررسی علائم زردی پوست در نوزادان و بزرگسالان می‌رسیم. بیماری زردی پوست باعث زرد شدن پوست بدن، غشاهای مخاطی و سفیدی چشم می‌شود و نشانه یک بیماری اساسی یا نگرانی سلامتی است که کبد را درگیر می‌کند.

زردی پوست زمانی اتفاق می‌افتد که کبد آسیب دیده باشد و یا نتواند با تقاضای پردازش مواد زائد در خون سازگاری داشته باشد. شرایط متعددی می‌توانند باعث مشکلات کبدی و در نتیجه زردی شوند. درمان زردی در بزرگسالان معمولاً شامل درمان بیماری زمینه‌ای است.

منبع +++++