اگزما دست؛ علائم، دلایل ابتلا و درمان‌های سریع خانگی

اگزمای دست که به عنوان درماتیت دست نیز شناخته می‌شود، یک نوع اگزمای رایج است که حدود 10 درصد از جمعیت جهان را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. ژنتیک، آلرژن‌های تماسی و مواد تحریک‌کننده در “ایجاد و تشدید” این شکل از اگزما نقش دارند. این بیماری اغلب افرادی که در شغل‌های مرتبط با نظافت، پذیرایی، آرایشگری، مراقبت‌های بهداشتی و مکانیکی کار می‌کنند و ممکن است در تماس با مواد شیمیایی و سایر محرک‌ها باشند را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. در واقع این بیماری یک نوع درماتیت تماسی است که به دلیل محرک‌های شیمیایی موجود در محیط ایجاد می‌شود. اگزمای دست با درماتیت آتوپیک یا اگزمای نومولار که در اثر ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد می‌شوند متفاوت است و به دلیل علل ایجاد آن، اگزما دست کودکان را کمتر تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. در این مطلب هر آنچه که لازم است راجع به اگزما دست بدانید را خدمتتان بیان خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

اگزمای دست چیست؟

اگزما دست یکی از شایع‌ترین انواع اگزما است که عمدتاً کف دست را درگیر می‌کند، اما می‌تواند سایر قسمت‌های دست را نیز درگیر نماید. علائم اصلی این بیماری شامل خشکی کف دست، خارش و قرمزی پوست است که کل دست از جمله انگشتان را درگیر می‌کند. علائم شدیدتر آن هم ممکن است شامل ترک خوردن، درد و خونریزی باشد و در برخی موارد ممکن است تاول ایجاد شود.

بیشتر بخوانید: گال و اگزما چه فرق و ارتباطی با هم دارند؟

با ابتلا به اگزمای دست، پوست دست شما به طور کلی خشک، پوسته‌پوسته و ضخیم شده و انگشتانتان ممکن است در هنگام شعله‌ور‌شدن اگزما (دوره عود بیماری) کاملا متورم شوند. اگر اگزما برای مدت طولانی به صورت شدید روی پوست دستتان باقی مانده باشد، دست‌ها می‌توانند بسیار دردناک شوند و انجام کارهای روزمره مانند بستن دکمه‌ها، گرفتن خودکار یا استفاده از رایانه برایتان بسیار دشوار شود.

پوست بخشی از سیستم ایمنی بدن را تشکیل می‌دهد و به محافظت از ما در برابر عفونت کمک می‌کند. در واقع پوست نه تنها یک مانع فیزیکی در برابر ورود عوامل میکروبی به درون بدن ما ایجاد می‌کند، بلکه لایه‌های پوست حاوی سلول‌هایی تخصصی هستند که پروتئین‌های خارجی مهاجم (آنتی ژن‌ها) مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها را از بین می‌برند.

اما در افراد مبتلا به اگزما، سیستم ایمنی در پوست بیش از حد واکنش نشان می‌دهد و پوست را قرمز و خارش‌دار می‌کند.

انواع مختلف اگزمای دست

قبل از تلاش برای درمان اگزمای دست، مهم است علل زمینه‌ای علائم بیماری خود را پیدا کنید. در ادامه، سه نوع اگزما را که ممکن است دستان شما را تحت‌تاثیر قرار دهند، مورد بحث قرار می‌دهیم.

درماتیت آتوپیک

برای برخی افراد، اگزما دست می‌تواند به اگزمای آلرژیک گسترده‌تری در کل بدن مربوط باشد. این مورد ممکن است نشانه‌ای از درماتیت آتوپیک (AD) باشد که می‌تواند در خانواده‌ها دیده شود (یعنی زمینه ژنتیکی دارد). آکادمی آلرژی، آسم و ایمونولوژی آمریکا (AAAAI) می‌گوید اگر جوش‌ها و بثورات پوستی همراه با آلرژی یا آسم دارید، ممکن است به AD مبتلا باشید.

AD شایع‌ترین نوع اگزما است. آکادمی پوست آمریکا (AAD) تخمین می‌زند از هر 10 انسان در کشورهای پیشرفته 1 نفر به این بیماری مبتلا باشد. درماتیت آتوپیک معمولاً قبل از 5 سالگی ایجاد می‌شود، اما بثورات اگزما ممکن است در طول زندگی فرد ظاهر شده و از بین بروند. خارش شایع‌ترین علامت AD است.

خاراندن پوست ملتهب می‌تواند باعث ترک خوردن و تغییر رنگ پوست شما شود. با گذشت زمان، پوست روی دستان شما نیز ممکن است ضخیم شود. در برخی موارد، علائم ممکن است به اندازه‌ای شدید باشند که در فعالیت‌های روزانه شما اختلال ایجاد کنند و حتی گاهی‌اوقات باعث بی‌خوابی شوند.

تصور می‌شود AD ناشی از وجود نقص و نشتی در سد پوستی بدن است. این نقص می‌تواند ژنتیکی یا محیطی باشد و می‌تواند پوست شما را در برابر خشکی و تحریک آسیب‌پذیر کند، زیرا آب از پوست به بیرون نشت می‌کند و مواد تحریک‌کننده در آن ته نشین می‌شوند.

بیشتر بخوانید: همه‌چیز درباره اگزما در پا؛ 

درماتیت تماسی (تحریکی)

درماتیت تماسی (تحریکی) نوعی اگزما است و زمانی رخ می‌دهد که پوست شما به تماس با یک ماده خارجی واکنش منفی نشان می‌دهد. این واکنش می‌تواند تقریباً بلافاصله پس از تماس پوست با ماده‌ی مذکور رخ دهد. موادی که می‌توانند باعث درماتیت تماسی شوند، عبارتند از عطرها، مواد شیمیایی، فلزات، محلول‌های پاک‌کننده و غیره.

این اگزما همچنین ممکن است در اثر پوشیدن دستکش‌های لاتکس یا استفاده از مواد غذایی خاصی مانند مرکبات که به آنها حساس هستید، ایجاد شود. طبق گفته AAD، افراد در مشاغل خاص ممکن است در معرض افزایش خطر ابتلا به اگزما دست باشند. این موارد شامل لیست زیر هستند:

• آرایشگاه‌ها
• کارمندان خدمات درمانی
• سرآشپزها
• کارگران ساختمانی
• لوله کش
• نگهبانان
• ماشین‌آلات

به عنوان یک قانون کلی، هر کاری که دست‌های شما را در معرض مواد شیمیایی یا غوطه‌ور‌شدن مکرر در آب قرار دهد (مانند شستن مکرر دست‌ها) می‌تواند خطر ابتلا به اگزما دست را افزایش دهد. همچنین شغل‌های موجود در لیست بالا تنها نمونه‌ای از مشاغل خطرناک برای اگزما دست هستند، نه همه‌ی آنها!

اگزمای دیسیدروتیک (پومفولیکس)

اگزمای Dyshidrotic که به آن pompholyx نیز می‌گویند، نوعی بثورات است که فقط دست‌ها و پاهای شما را درگیر می‌کند. پومفولیکس در درجه اول باعث ایجاد تاول در کف دست، انگشتان یا کف پا می‌شود، اما ممکن است باعث ترک خوردگی و خونریزی پوست نیز شود.

بر اساس تحقیقات AAD، تاول‌های ناشی از این نوع اگزما ممکن است هر بار 3 تا 4 هفته روی پوست دست شما بمانند. محققان دریافته‌اند حتی قبل از ایجاد این تاول‌ها، ممکن است احساس سوزش یا خارش در پوست خود داشته باشید. برخی افراد ممکن است شعله‌ور‌شدن اگزمای دیسیدروتیک را به صورت گاه به گاه برای مادام العمر تجربه کنند.

برای دیگران، این نوع اگزمای دست ممکن است حتی فقط یک بار در طول عمرشان اتفاق بیفتد. متاسفانه تاکنون هیچ دلیل واضحی برای پومفولیکس یافت نشده است. با این حال، تصور می‌شود برخی از محرک‌های این نوع اگزما دست ممکن است با درماتیت تماسی مشترک باشد. این محرک‌ها شامل لیست زیر هستند:

• آلرژی یا حساسیت
• شستن مکرر دست‌ها یا غوطه‌ور‌شدن در آب
• قرار گرفتن در معرض فلزات، عطرها و مواد شیمیایی

استرس هم یکی از علل ایجاد این نوع اگزما دست است. وقتی فردی استرس دارد، بدن دو هورمون به نام‌های کورتیزول و اپی نفرین تولید می‌کند. این هورمون‌ها سیستم ایمنی را سرکوب کرده و باعث التهاب پوست می‌شوند. بنابراین گاهی‌اوقات سطوح بالای استرس می‌تواند باعث ایجاد اگزمای دیسیدروتیک در فرد شود.

علائم اگزما دست

انواع مختلف اگزما باعث خارش و قرمزی پوست می‌شوند. اما برخی از آنها مانند اگزمای دست، کمی متفاوت از دیگران به نظر رسیده و عمل می‌کنند. علائم این وضعیت ممکن است از فردی به فرد دیگر، بسته به سن، سابقه پزشکی و عوامل مختلف زندگی متفاوت باشند. انجمن پوست آمریکا (AAD) گزارش می‌دهد پوست خشک و ترک خورده اغلب اولین علامتی است که منجر به تشخیص اگزما دست می‌شود.

برخی دیگر از علائم اگزما دست عبارتند از:

• خون‌ریزی پوستی
• ترک خوردن پوست
• خشکی
• خارش
• التهاب
• تاول
• لکه‌های تیره یا تغییر رنگ پوست
• احساس سوزش
• ورم
• پوسچول
• درد
• خونریزی یا وجود ترشحات ناشی از شکستگی در پوست

شناسایی و جلوگیری از اگزما دست

وجود علائم بالا روی پوست دستتان می‌تواند نشانه‌ای جدی از ابتلا به اگزما دست توسط شما باشد. با این حال تنها یک پزشک متخصص می‌تواند وجود این بیماری و نوع اگزمایی که به آن مبتلا هستید را مشخص نماید.

در حالی که برخی از درمان‌ها و روش‌های مراقبت از پوست می‌توانند به بهبود اگزمای دست‌های شما کمک کنند، اما اگر اقدامات پیشگیرانه را انجام ندهید، احتمالاً علائم عود می‌کنند. برای جلوگیری از اگزمای دست می‌توانید کارهای زیر را انجام دهید:

• از قرار دادن مستقیم دست‌ها در معرض مواد تحریک‌کننده مانند عطرها، مواد شوینده و مواد شیمیایی خودداری کنید.
• اگر قرار است دستانتان برای مدت طولانی در آب غوطه‌ور شوند (مانند هنگام شستن موها یا ظروف)، دستکش بپوشید.
• فقط از صابون‌ها، شوینده‌ها و لوسیون‌های بدون عطر استفاده کنید.
• هنگام استفاده از ضدعفونی‌کننده دست، مدلی را انتخاب کنید که دارای مرطوب‌کننده باشد.
• از پوشیدن پارچه‌های تحریک‌کننده مانند دستکش‌های پشمی خودداری کنید.
• اگر آلرژی دارید، تا حد امکان از تماس با محرک‌های خود دوری کنید. این محرک‌ها ممکن است شامل گرد و غبار و گرده و شوره حیوانات باشند.
• استرس را به حداقل برسانید، زیرا همانطور که گفتیم، استرس می‌تواند باعث بدتر‌شدن خارش و تحریک در بثورات اگزما دست شود.

درمان اگزما دست

برای درمان اگزما دست ابتدا مهم است که از هر گونه محرک یا آلرژن خودداری کنید و در صورت لزوم از نرم‌کننده‌ها و استروئیدهای موضعی استفاده کنید.

نرم‌کننده‌ها (امولینت‌ها)

امولینت‌ها، مرطوب‌کننده‌های پزشکی (کرم‌ها، ژل‌ها و پمادها) هستند که به صورت بدون نسخه و با نسخه در داروخانه‌ها در دسترس می‌باشند. شما باید برای مرطوب نگه داشتن پوست و جلوگیری از خشک‌شدن آن، حتی زمانی که اگزما فعال (شعله‌ور) نیست، به طور مکرر در طول روز از این نرم‌کننده‌ها روی پوست دست خود استفاده کنید.

پمادها برای پوست‌های خیلی خشک موثر هستند، اما ممکن است دست را برای استفاده در طول روز بیش از حد چرب کنند. اگر چنین است، شب‌ها زیر یک جفت دستکش نخی از پماد استفاده کنید و در طول روز به طور مکرر از کرم استفاده نمایید.

برای شستشوی دست هم باید از یک نرم‌کننده یا صابون نرم‌کننده استفاده کنید، زیرا صابون‌های معمولی چربی پوست را از بین می‌برند و همچنین می‌توانند به عنوان یک محرک عمل کنند. شما می‌توانید یک شیشه کوچک از نرم‌کننده را برای شستن دست‌ها در طول روز با خود داشته باشید تا از شستشوی دست با مواد شوینده خودداری کنید.

استروئیدهای موضعی

استروئیدهای موضعی با کاهش التهاب، اگزمای فعال را درمان می‌کنند و قرمزی، درد و ترک خوردگی پوست را کاهش می‌دهند. دست‌ها معمولاً به استروئیدهای قوی‌تری نیاز دارند (چون پوست کف دست ضخیم است)، بنابراین استروئیدهای موضعی قوی معمولاً برای اگزما دست تجویز می‌شوند (برای کودکان کمی ضعیف‌تر از بزرگسالان تجویز می‌شود).

از استروئیدها باید برای یک دوره درمان کوتاه، معمولاً 2 هفته‌ای استفاده شوند. اگر پوست عفونی شده باشد، ممکن است یک درمان ضد میکروبی به شکل کرم یا حتی قرص برای شما تجویز شود.

دستکش

پوشیدن دستکش ممکن است به محافظت از دستان شما در برابر عوامل محرک و آلرژی‌زا کمک کند. اگرچه همچنان باید با استفاده از یک جایگزین برای صابون و یک کرم یا پماد نرم‌کننده، یک روال مناسب برای مراقبت از پوست خود ایجاد کنید. اطمینان حاصل کنید دستکش‌ها کاملاً دستانتان را در برابر نفوذ آب و سرما محافظت می‌کنند و داخل آنها خشک باقی می‌ماند.

برای مصارف عمومی و کارهای خانگی، استفاده از دستکش‌های لاستیکی یا PVC با روکش داخلی نخی، یا دستکش‌های PVC که روی دستکش‌های نخی پوشیده می‌شوند، کافی است. حتی زمانی که اگزما دست از بین رفته است، دست‌ها می‌توانند بسیار حساس باقی بمانند، بنابراین استفاده از دستکش‌های نخی در داخل دستکش‌های لاستیکی می‌تواند هنگام شستشو و حمام‌کردن مفید باشد.

برخی مشاغل ممکن است استفاده از کرم‌های مانع را برای محافظت از دست‌های کارمندان خود توصیه کنند. اما توصیه ما این است که افراد مبتلا به اگزما دست همیشه از دستکش‌های محافظ (که باید در محل کارشان تهیه شود) استفاده نمایند و هرگز از کرم‌های مانع استفاده نکنند. شما می‌توانید هر گونه نگرانی در این مورد را با بخش بهداشت حرفه‌ای محل کار خود در میان بگذارید.

درمان اگزما دست شدید

اگر اگزمای دست شما شدید است، امکان ارجاع به متخصص پوست را با پزشک عمومی خود در میان بگذارید. ارجاع ممکن است برای تشخیص آلرژی تماسی (تست پچ) یا برای درمان باشد.

درمان اکزما دست شدید ممکن است شامل دوره کوتاهی از مصرف استروئیدهای خوراکی یا سرکوب‌کننده‌های ایمنی (مانند آزاتیوپرین، سیکلوسپورین یا متوترکسات) باشد. در روش دیگر، پزشکان ممکن است آلیترتینوئین (توکتینو) یا فتوتراپی را توصیه کنند.

بیشتر بخوانید: اگزما پوست سر؛ 

آلیترتینوئین (توکتینو)

توکتینو یک درمان خوراکی مجاز برای استفاده در بزرگسالان مبتلا به اگزمای مزمن شدید دست است که به درمان با استروئیدهای موضعی قوی پاسخ نداده‌اند. توکتینو برای درمان اگزما در هیچ قسمت دیگری از بدن مفید نیست. ماده فعال توکتینو آلیترتینوئین است؛ نوعی ماده شیمیایی که به طور طبیعی در بدن یافت می‌شود و به عنوان رتینوئید شناخته می‌شود (چون مربوط به ویتامین A است).

توکتینو به صورت کپسول در دو دوز 10 یا 30 میلی‌گرم عرضه شده و یک بار در روز همراه با غذا مصرف می‌شود. پزشک تصمیم خواهد گرفت که شما به کدام دوز نیاز دارید. نشان داده شده است که توکتینو در بیماران مبتلا به اگزمای شدید دست موثر است. این دارو با کاهش التهاب مرتبط با اگزما و همچنین کاهش پاسخ سیستم ایمنی عمل می‌کند. دوره درمان، بسته به اینکه وضعیت شما چگونه به این درمان پاسخ می‌دهد، معمولاً 12 تا 24 هفته است.

فتوتراپی

فتوتراپی (UVB یا PUVA)، با استفاده از اشعه‌های UVB یا UVA ممکن است توسط پزشک برای درمان اگزما دست شما توصیه می‌شود. درمان فتوتراپی معمولاً برای چند ماه تا رفع اگزما ادامه می‌یابد.

درمان‌های طبیعی و خانگی برای اگزما دست

درمان‌های طبیعی زیر ممکن است به بهبود برخی از علائم اگزما دست کمک کنند:

• کمپرس‌های مرطوب: این کمپرس‌ها می‌توانند التهاب را کاهش داده و از خارش جلوگیری کنند.
• ژل آلوئه‌ورا: آلوئه‌ورا دارای خواص ضد باکتریایی و ضد میکروبی است. یک مطالعه در سال 2019 نشان داد این ماده به بهبود زخم‌های اگزما نیز کمک می‌کند.
• عسل: یک تحقیق در سال 2020 نشان داد چگونه عسل به کاهش ضایعات اگزما و بهبود سوختگی‌ها و زخم‌های پوستی کمک می‌کند.
• مرطوب‌کردن منظم پوست: این کار خشکی پوست را از بین می‌برد و از سد پوستی که می‌تواند به جلوگیری از عفونت کمک کند، حمایت می‌نماید.
• روغن نارگیل: حاوی اسید لوریک است که می‌تواند به مبارزه با باکتری‌ها و ویروس‌ها کمک کند. شما می‌توانید از روغن نارگیل به عنوان مرطوب‌کننده استفاده کنید.
• روغن آفتابگردان: این روغن دارای خواص ضد التهابی و ترمیم‌کننده زخم است. همچنین زمانی که فرد آن را روی پوست مرطوب بمالد (به ویژه پس از حمام کردن)، به عنوان یک مرطوب‌کننده عمل می‌کند.
• حمام جو دوسر: مردم برای قرن‌ها از بلغور جو دوسر به عنوان محافظ پوست استفاده می‌کنند. حمام بلغور جو دوسر می‌تواند خارش و ناراحتی پوست را کاهش دهد.
• مکمل‌های روغن ماهی: مطالعه‌ای در سال 2016 نشان داد مصرف اسیدهای چرب امگا 3 از ماهی‌های چرب مانند سالمون و ساردین می‌تواند پوست ملتهب را تسکین دهد.

اگزما دست کودک

اگرچه این بیماری به دلیل ماهیتی که دارد کمتر در کودکان رخ می‌دهد، اما گاهی‌اوقات ممکن است فرزند دلبرمان هم به صورت مقطعی به اگزما دست مبتلا شود.

اگزمای دست با معاینه بصری توسط پزشک کودک شما شناسایی شده و با استفاده از مرطوب‌کننده‌ها برای محافظت از پوست درمان می‌شود. کرم‌ها و پمادهای ضد التهاب نیز می‌توانند قرمزی، تورم و خارش پوست دست کودک را کاهش دهند. برای کمک به پیشگیری از اگزمای دست در کودکان کارهای زیر را انجام دهید:

• هنگام شستن دست‌های کودک از آب ولرم و مقدار کمی صابون ملایم استفاده کنید.
• کرم‌ها و پمادهای دارویی تجویز شده را پس از شستشو روی پوست دست او بمالید و سپس از یک مرطوب‌کننده استفاده کنید.
• در طول روز نیز از یک مرطوب‌کننده ملایم و بدون عطر برای دستان لطیف فرزند خود استفاده کنید.
• برای جلوگیری از خشکی و ترک خوردن پوست، در هوای سرد بیرون از منزل دستکش‌های نخی گرمی به او بپوشانید.
• محرک‌هایی که باعث التهاب پوست کودک شده را شناسایی کرده و او را از این محرک‌ها دور نگه دارید.

به پایان مطلب بررسی اگزما دست می‌رسیم. در ابتدا، اگزما دست می‌تواند یک بیماری چالش برانگیز باشد که مدیریت آن سخت است. اما هنگامی که علل زمینه‌ای آن را شناسایی کنید، بهتر می‌توانید این نوع اگزما را درمان کرده و از تشدید علائم آن پیشگیری کنید. همچنین طبق گفته محققان، بهبود اگزمای دست با رعایت دقیق برنامه درمانی ممکن است.

اما اگر همچنان علائم شدید اگزمای دست مانند خشکی قابل توجه، التهاب و درد را تجربه می‌کنید، ممکن است زمان آن فرا رسیده باشد که برای کمک به متخصص پوست مراجعه نمایید. علاوه بر حفظ استراتژی‌های خانگی برای داشتن پوست سالم، آنها ممکن است درمان‌هایی را برای کمک به مدیریت اگزما تجویز کنند.

منبع ++++++