ویتیلیگو چیست؟ بررسی علل و درمان بیماری پوستی برص یا پیسی
ویتیلیگو (Vitiligo) یا برص یا پیسی نوعی بیماری پوستی است که درنتیجه از بین رفتن ملانویست‌های پوستی سلول‌هایی که مسئول ایجاد رنگ پوست هستند اتفاق می‌افتد. اگر چه این بیماری در هر سنی می‌تواند ظاهر شود اما متوسط سن شروع آن از اواسط دهه بیست است. تقریباً ۱ درصد از مردم جهان به ویتیلیگو مبتلا هستند.
ویتیلیگو می‌تواند قسمت‌های مختلف بدن حتی موی سر و قسمت داخلی دهان را تحت تأثیر قرار دهد و با گذشت زمان تمایل به پیشرفت دارد زیرا مناطق بیشتری از پوست رنگداانه‌های خود را از دست می‌دهند. اگر می‌خواهید در مورد این بیماری و روش‌های درمانی آن بیشتر بدانید با کیوت مگ همراه باشید.
ویتیلیگو چیست؟
ویتیلیگو نوعی اختلال پوستی است که درنتیجه آن ملانویست‌ها، سلول‌هایی که مسئول تولید رنگدانه‌های پوستی هستند، از بین می‌روند و دیگر رنگدانه‌ای از پوست به نام ملانین تولید نمی‌کنند. زمانی که سلول‌ها، ملانین تولید نکنند لکه‌های سفیدرنگی در قسمت‌های مختلف بدن ظاهر می‌شوند. هر نقطه‌ای از بدن می‌تواند این از دست دادن رنگدانه‌ها را تجربه کند ازجمله:
- نواحی که بیشتر در معرض آفتاب قرار می‌گیرند مثل دست‌ها، پاها، بازوها و صورت
- داخل دهان یا سایر غشاهای مخاطی
- سوراخ‌های بینی
- دستگاه تناسلی
- پشت چشم
- گوش
اگر نواحی درگیر دارای مو باشد ممکن است موها خاکستری یا سفید شوند. خوشبختانه ویتیلیگو مسری نیست، یعنی فرد مبتلا نمی‌تواند آن را به شخص دیگری منتقل کند اما می‌تواند استرس‌زا باشد یا باعث شود که فرد حس بدی نسبت به خود پیدا کند. ویتیلیگو بروی افراد از هر نوع پوستی تأثیر می‌گذارد اما معمولاً در افراد با پوست تیره بیشتر دیده میشود زیرا تضاد بین رنگ طبیعی پوست و لکه‌های سفید تحت تأثیر ویتیلیگو بارزتر است.
بیشتر بخوانید: اختلال رنگدانه های پوست یا هایپوپیگمانتاسیون چیست؟
ویتیلیگو با چه علائمی ظاهر میشود؟
اصلی‌ترین نشانه ابتلا به ویتیلیگو ظاهر شدن لکه‌های سفید روی پوست است که می‌تواند هر ناحیه از بدن حتی نواحی اطراف چشم را تحت تأثیر قرار دهد. این وصله‌ها می‌توانند بزرگ یا کوچک باشند و به شکل یکی از الگوهای زیر ظاهر شوند:
۱. سگمنتال یا کانونی
لکه‌های سفید کوچکی که در یک یا چند ناحیه ظاهر می‌شوند. وقتی ویتیلیگو به‌صورت کانونی یا سگمنتال ظاهر شود اغلب در یک ناحیه از یک‌طرف بدن باقی می‌ماند. در چنین شرایطی بیشتر اوقات برای یک سال یا بیشتر ادامه می‌یابد و سپس متوقف میشود. همچنین پیشرفت کندتری نسبت به ویتیلیگو تعمیم‌یافته دارد.
۲.غیر سگمنتال یا تعمیم‌یافته
در این شرایط لکه‌های سفید گسترده به‌طور متقارن در دو طرف بدن ظاهر می‌شوند. این رایج‌ترین الگویی است که می‌تواند سلول‌های رنگدانه‌ای را در هر نقطه از بدن تحت تأثیر قرار دهد که اغلب در طول زندگی شخصی بارها شروع و متوقف میشود. هیچ راهی برای تشخیص زمان یا سرعت پیشرفت وصله‌ها وجود ندارد.
مطالعات نشان داده است که ۷۵ درصد از افراد مبتلا به ویتیلیگو رنگدانه‌های دست و صورت خود و نواحی چین‌دار بدن مثل زیر بازوها و اطراف کشاله ران را از دست می‌دهند.
چه عواملی باعث ویتیلیگو میشود؟
دقیقاً مشخص نیست که چه عواملی باعث بروز ویتیلیگو میشود و به نظر نمی‌رسد این بیماری ارثی باشد چراکه اکثر افراد مبتلا، سابقه خانوادگی این اختلال را ندارند. اما سابقه خانوادگی ویتیلیگو یا سایر شرایط خودایمنی ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهد حتی اگر باعث ویتیلیگو نشود.
عامل خطرناک دیگر به ژن‌های مرتبط با ویتیلیگو مثل NLRP1 و PTPN22 برمی‌گردد. اکثر محققان معتقدند که ویتیلیگو نوعی اختلال خودایمنی است زیرا بدن به سلول‌های خودش حمله می‌کند اما مشخص نیست که چگونه این کار را انجام می‌دهد. آنچه شناخته شده است اینکه حدود ۲۰ درصد از افراد مبتلا به ویتیلیگو یک اختلال خودایمنی دیگر نیز دارند. بسته به جمعیت، این اختلالات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
بیشتر بخوانید: بیماری گال؛
- اسکلرودرما که نوعی اختلال در بافت پیوندی بدن است.
- لوپوس
- تیروئیدیت که ناشی از عملکرد نامناسب تیروئید است.
- پسوریازیس
- آلوپسی آرئاتا یا طاسی
- دیابت نوع ۱
- کم‌خونی مخرب، عدم توانایی در جذب ویتامین B12
برخی از متخصصان نیز گزارش کرده‌اند که ویتیلیگو پس از آفتاب‌سوختگی یا بریدگی شدید، قرار گرفتن در معرض سموم و مواد شیمیایی و سطح بالای استرس ایجاد میشود.
ویتیلیگو چگونه درمان میشود؟
با درمان ویتیلیگو ممکن است رنگدانه‌های پوستی به قسمت‌های آسیب‌دیده بازگردد اما مانع از بین رفتن مداوم رنگ پوست یا عود آن نمی‌شود. هدف از درمان ویتیلیگو بازگرداندن تعادل رنگ به پوست است. اگرچه این هدف در برخی از روش‌های درمانی با اضافه کردن رنگدانه‌های پوستی و در برخی دیگر با حذف آن‌ها محقق میشود.
گزینه‌های درمانی با توجه به شدت بیماری، محل و اندازه وصله‌ها، تعداد و گستردگی وصله‌ها و چگونگی پاسخ‌دهی بدن به درمان متفاوت است. گزینه‌های درمانی برای این بیماری اغلب نسخه‌های دارویی، جراحی یا ترکیبی از هر دو را شامل میشود.
اما همۀ روش‌های درمانی برای همه مفید نیستند و برخی از آن‌ها ممکن است با عوارض جانبی ناخواسته همراه شود. در صورت مواجه با عوارض جانبی حتماً با پزشکتان تماس بگیرید چراکه ممکن است دوز دارو را کم کند یا گزینه‌های دیگری را برای درمان ارائه دهد.
روش های درمان ویتیلیگو
۱. نسخه‌های دارویی
برای مشاهده تأثیرات این داروها حداقل به سه ماه زمان نیاز دارید و اغلب موارد زیر را شامل می‌شوند:
کرم‌های موضعی: برخی از کرم‌ها ازجمله کورتیکواستروئیدها می‌توانند در مراحل اولیه در بازگشت رنگ به لکه‌های سفید مؤثر باشند و برخی دیگر روند رشد لکه‌ها را کند می‌کنند. اگرچه کرم‌هایی با دوز بالاتر را می‌توانید با نسخه خریداری کنید اما این کرم‌ها در صورت استفاده طولانی‌مدت می‌توانند با عوارض جانبی مثل رشد موهای زائد، سوزش، انقباض و نازک شدن پوست همراه شوند.
داروهای خوراکی: برخی از داروها مانند استروئیدها و برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است در درمان ویتیلیگو مؤثر باشند. این داروها فقط با تجویز پزشک در دسترس هستند.
۲. پسورالن و فتوکموتراپی (PUVA)
در این ترکیب درمانی نیاز دارید که پسورالن را به‌صورت قرص مصرف کنید و یا آن را به‌صورت کرم روی پوست بمالید. سپس پزشک، شما را در معرض نور UVA قرار می‌دهد تا داروهایی را که به بازیابی رنگ پوست کمک می‌کنند، فعال شوند. پس از این روش درمانی باید کمتر در معرض نور خورشید قرار بگیرید و از عینک آفتابی استفاده کنید. PUVA اغلب با عوارض جانبی مثل آفتاب‌سوختگی، حالت تهوع، خارش و هایپرپیگمانتاسیون همراه است.
۳. UVB تراپی
این گزینه یک روش جایگزین برای درمان سنتی PUVA است. این درمان نوع متمرکزتری از نوردرمانی ارائه می‌دهد که اغلب منجر به عوارض جانبی کمتری میشود. همچنین می‌تواند به‌عنوان بخشی از یک گزینه درمان خانگی تحت نظارت پزشک استفاده شود.
درمان با لیزر اگزایمر
این روش درمانی به مناطق کوچکی از وصله کمک می‌کند و با ۲ تا ۳ بار تکرار در هفته، کمتر از ۴ ماه نتیجه می‌دهد.
دپیگمانتاسیون
اگر بیش از ۵۰ درصد از بدن شما تحت تأثیر ویتیلیگو قرار گرفته باشد احتمالاً پزشکتان دپیگمانتاسیون را به شما توصیه می‌کند. معمولاً زمانی که درمان‌های بازگشت رنگدانه‌ها به پوست به شکست می‌خورد این روش درمانی می‌تواند راه‌حل دیگری باشد. دپیگمانتاسیون بروی محو کردن رنگدانه‌ها در سایر قسمت‌های پوست برای مطابقت با مناطق لکه‌دار تمرکز می‌کند.
ممکن است ۲ سال طول بکشد تا این روش درمانی مؤثر واقع شود. طبق دستور پزشک ممکن است حین درمان نیاز باشد که از داروهایی مانند مونوبنزون استفاده کنید. بزرگترین عارضه جانبی این روش درمانی، التهاب است. اگرچه این روش درمانی دائمی است اما بعد از آن پوستتان به نور خورشید بسیار حساس خواهد شد.
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره تیروئید و راه درمان آن
جراحی
گزینه‌های جراحی در صورت عدم کارایی داروها و نوردرمانی در دسترس هستند. اگر در یک سال گذشته هیچ لکه سفید جدیدی ظاهر نشود و یا ویتیلیگو در اثر آفتاب ایجاد نشده باشد ممکن است پزشکتان گزینه‌های جراحی زیر را به شما توصیه کند:
پیوند پوست: جراح شما پوست سالم را به مناطق لکه‌دار پیوند می‌زند. خطرات پیوند پوست شامل عفونت، زخم یا عدم رنگ‌پذیری مجدد است. پیوند پوست به روش ایجاد تاول(blister) روش دیگری است که خطرات کمتری دارد. در این روش پزشک تاول‌هایی را روی پوست آسیب‌دیده ایجاد می‌کند و قسمت بالای تاول را به مناطق دیگری منتقل می‌کند.
پیوند ملانوسیت: در این روش جراح ملانوسیت ها را برداشته و به آن‌ها اجازه رشد در محیط آزمایشگاهی را می‌دهد. سپس سلول‌ها را به مناطق رنگی پوست پیوند می‌زند.
میکروپیگمنتیشن: در این روش پزشک رنگدانه‌ها را روی پوست خالکوبی می‌کند. این روش برای نواحی لب بهترین گزینه است اما ممکن است تطبیق آن با رنگ پوست کمی دشوار باشد.
حتی اگر تحت درمان باشید اما نتایج کند ظاهر می شود بنابراین ممکن است بخواهید در کنار آن از روش‌های درمانی زیر کمک بگیرید:
ضدآفتاب
کاهش قرار گرفتن در معرض آفتاب می‌تواند به یکنواختی پوست شما کمک کند. برنزه شدن باعث ایجاد تضاد در پوست میشود و مناطق آسیب‌دیده را بیشتر نمایان می‌کند. اگر مجبور به قرار گرفتن در معرض آفتاب شده‌اید، سعی کنید از کرم‌هایی با SPF بالاتر استفاده کنید زیرا از پوست شما بیشتر محافظت می‌کنند.
محصولات آرایشی
کرم‌ها و لوسیون های برنزه کننده می‌توانند به یکنواختی رنگ پوست شما کمک کنند.
مدیریت سلامت روان
مطالعات نشان داده است دارو و روان‌درمانی می‌تواند کیفیت زندگی شما را بهبود بخشد. اگر از سلامت روانتان مطمئن نیستید با پزشکتان صحبت کنید.
کلام آخر اینکه تحقیقات در مورد ویتیلیگو در سال‌های اخیر افزایش‌یافته و فناوری‌های جدید امکان پیشرفت در تحقیقات ژنتیکی را فراهم ساخته تا بتوان به نحوی عملکرد ویتیلیگو را درک کرد. درک چگونگی تحریک ویتیلیگو و نحوه تعامل فرایند آن با سایر سیستم‌های بدن می‌تواند به محققان در ایجاد روش‌های درمانی جدید کمک کند. بررسی‌های دیگر در مورد این بیماری به بررسی چگونگی آسیب یا ضربه به ویتیلیگو، تأثیر ژنتیک بر ویتیلیگو و سیگنال‌های شیمیایی سیستم ایمنی بدن، مربوط می شود.
