آبله مرغان در کودکان؛ علائم، دلایل و روش درمان

بسیاری از دهه شصتی‌ها به خاطر دارند که در دوران مدرسه، به دلیل ابتلابه آبله مرغان، یک الی دو هفته از فضای مدرسه دور شده و در خانه با جوش‌های قرمز چرکین درگیر بودند! اگرچه به دلیل واکسیناسیون گسترده این بیماری دیگر مثل قدیم شایع نیست، اما آبله مرغان هنوز هم به عنوان یکی از درگیرکننده‌ترین بیماری‌های عفونی ناشی از ویروس بین مردم جهان، به خصوص کشورهای کمتر توسعه یافته شناخته می‌شود. از آنجا که آبله مرغان در کودکان شایع‌تر است، این مطلب را به بررسی آبله مرغان در کودکان اختصاص داده‌ایم! با ما همراه باشید.

علائم آبله

شایع‌ترین و واضح‌ترین علائم آبله مرغان در کودکان، شامل جوش‌های مزاحم قرمز رنگی می‌شود که حتی ممکن است تا 2 هفته روی پوست ظاهر باشند!

این بثورات تاولی خارش‌دار ناشی از عفونت آبله مرغان، 10 تا 21 روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می‌شوند و معمولاً حدود 5 تا 10 روز طول می‌کشند؛ یعنی وقتی ویروس وارد بدن کودک می‌شود، بین 10 تا 21 روز نهفته باقی می‌ماند و سپس بدن او شروع به جوش زدن می‌کند.

پس از اولین جوشی که روی بدن ظاهر شد، بین 5 تا 10 روز این روند ادامه داشته و جوش‌های جدیدی در سرتاسر بدن کودک ایجاد می‌شود. علائم و نشانه‌های دیگری که ممکن است یک تا دو روز قبل از جوش‌ها ظاهر شوند، عبارتند از:

• تب
• از دست‌دادن اشتها
• سردرد
• خستگی و احساس کلی ناخوشی (بی‌حالی)

هر جوش در آبله مرغان در کودکان، سه مرحله‌ی زیر را طی می‌کند:

• برآمدگی‌های صورتی یا قرمز (پاپول) که طی چند روز اول ایجاد می‌شوند.
• تاول‌های کوچک پر از مایع (وزیکول) که در حدود یک روز تشکیل شده و سپس می‌شکنند و خالی می‌شوند و مایعی چرکین از آنها نشت می‌کند.
• پوسته‌ها و دلمه‌هایی که تاول‌های شکسته و خالی شده را می‌پوشانند و چند روز دیگر بهبود می‌یابند.

این سه مرحله برای تک‌تک جوش‌هایی که روی بدن شما ایجاد می‌شوند وجود دارند. از آنجایی که طی 5 تا 10 روز آینده برجستگی‌های جدیدی به صورت پیوسته روی بدن شما ظاهر می‌شوند، بنابراین ممکن است هر سه مرحله ذکر شده (برجستگی‌ها، تاول‌ها و ضایعات پوسته‌دار) را به‌طور همزمان داشته باشید.

در واقع وقتی دسته‌ای از جوش‌ها در حال خشک‌شدن و بهبود هستند، ممکن است دسته‌ی دیگری از جوش‌ها تازه در حال طی مراحل اولیه‌ی تکامل خود باشند. شما می‌توانید تا 48 ساعت قبل از ظاهر‌شدن بثورات، ویروس را به افراد دیگر منتقل کنید و تا زمانی که تمام تاول‌ها خالی و تبدیل به پوسته نشوند، بدن شما از نظر انتقال ویروس مسری باقی می‌ماند. این بیماری به‌طور کلی در کودکان سالم (از این نظر که کودک به بیماری‌های زمینه‌ای مبتلا نباشد) خفیف است.

در موارد شدید، بثورات می‌تواند تمام بدن کودک را بپوشاند و ضایعاتی در گلو، چشم‌ها و غشاهای مخاطی مجرای ادرار، مقعد و واژن ایجاد کند.

بیشتر بخوانید: آبله مرغان در بزرگسالان؛

 خطرات آبله مرغان در کودکان

اکثر اوقات آبله مرغان در کودکان خطر خاصی ایجاد نکرده و کودکان مبتلابه آبله مرغان به‌طور کامل بهبود می‌یابند و هیچ عارضه‌ای ندارند. اما به‌طور غیرمعمول، یک یا چند مورد از عوارض زیر ممکن است در آنها رخ دهد:

• جوش‌ها و لکه‌ها معمولاً زخمی نمی‌شوند، مگر اینکه به شدت خراشیده شوند.
• برخی از جوش‌ها و زخم‌هایی که در اثر خراشیدن آنها توسط کودک ایجاد می‌شوند، در برخی موارد با میکروب (باکتری) عفونی می‌شوند. این موضوع شایع‌ترین عارضه در کودکان است. اگر این اتفاق بیفتد، پوست اطراف زخم قرمز و دردناک می‌شود و ممکن است برای تسکین آن، آنتی‌بیوتیک به شکل کرم یا دارو مورد نیاز باشد.
• التهاب ریه (پنومونی) و التهاب مغز (آنسفالیت) از عوارض نادر آبله مرغان در کودکان است.

به صورت خیلی نادر، برخی عوارض جدی زیر هم ممکن است به دلیل آبله مرغان در کودکان ایجاد شود:

• سندروم ری. (یک بیماری بسیار نادر که با مشکلات مغزی و کبدی همراه است).
• التهاب عضله قلب (میوکاردیت).
• التهاب کلیه (گلومرولونفریت).
• آپاندیسیت.
• آتاکسی (مشکلات هماهنگی حرکات).
• التهاب پانکراس (پانکراتیت).
• پورپورای Henoch-Schönlein (یک بیماری نادر که می‌تواند بر کلیه‌ها تأثیر بگذارد).
• التهاب بیضه‌ها (اورکیت).
• التهاب مفاصل (آرتریت).
• التهاب قسمت‌های مختلف چشم.

بنابراین اگرچه عوارض جدی نادر است، اما بهتر است مراقب آبله مرغان در کودکان باشید. در صورتی که کودک شما علائم نگران‌کننده‌ای داشت که در مورد آنها مطمئن نیستید، به پزشک مراجعه کنید. این علائم شامل لیست زیر می‌شوند:

• مشکلات تنفسی.
• ضعف بدنی مانند لرزش پاها.
• خواب آلودگی دائمی.
• تشنج.
• درد یا سردردی که با وجود مصرف استامینوفن بدتر می‌شود.
• ناتوانی در مصرف مایعات، به دلیل وجود جوش‌های زیاد و شدید در دهان.
• بثورات و جوش‌های شدید یا بثورات پوستی که کبود شده و یا خونریزی می‌کنند (بثورات هموراژیک).
• با گذشت روند بیماری، کودک هر روز ناخوش‌تر از دیروز می‌شود.

روش‌های انتقال آبله

آبله مرغان یک بیماری بسیار مسری است که توسط ویروس واریسلا زوستر (VZV) ایجاد می‌شود. این ویروس به راحتی از افراد مبتلابه آبله مرغان به افرادی که هرگز به این بیماری مبتلا نشده یا هرگز واکسینه نشده‌اند، سرایت می‌کند.

پزشکان می‌گویند اگر فردی به این عفونت مبتلا شود، تا 90 درصد افراد نزدیک به آن فرد نیز به این بیماری مبتلا می‌شوند. بنابراین سرعت و قدرت انتقال آبله مرغان بسیار بالا است. این ویروس عمدتاً از طریق تماس نزدیک با فردی که به آبله مرغان مبتلا است، منتقل می‌شود.

یک فرد مبتلابه آبله مرغان از 1 تا 2 روز قبل از شروع جوش‌ها و تا زمانی که تمام ضایعات و جوش‌های ناشی از آبله مرغان روی بدن او پوسته پوسته شوند، مسری در نظر گرفته می‌شود.

همچنین افراد واکسینه شده که به آبله مرغان خفیف مبتلا می‌شوند، ممکن است دچار ضایعات پوستی شوند که البته همانند جوش‌های آبله مرغان نبوده و این جوش‌ها پوسته پوسته نمی‌شوند. این افراد نیز تا زمانی که 24 ساعت ضایعات جدیدی روی بدنشان ظاهر نشود، مسری محسوب می‌شوند.

فرد مبتلابه آبله مرغان می‌تواند ویروس را از راه‌های زیر منتشر کند:

• از طریق قطرات موجود در هوا با سرفه یا عطسه
• در مخاط، بزاق (تف) یا مایع نشت کرده از تاول‌ها

آبله مرغان از حدود 2 روز قبل از شروع بثورات تا زمانی که تمام تاول‌ها پوسته شوند، مسری است. فرد مبتلابه زونا نیز می‌تواند آبله مرغان (نه زونا) را به افرادی که به آبله مرغان مبتلا نشده‌اند و یا واکسن آن را نزده‌اند، سرایت کند.

از آنجایی که آبله مرغان بسیار مسری است، کودکی که به آن مبتلا است، باید تا زمانی که بثورات از بین رفته و تمام تاول‌ها خشک شوند در خانه بماند و استراحت کند. این پروسه معمولاً حدود 1 هفته طول می‌کشد. اگر در مورد آمادگی فرزندتان برای بازگشت به مدرسه مطمئن نیستید، از پزشک خود در این باره سوال کنید.

درمان آبله در کودکان

هدف درمان آبله مرغان در کودکان عمدتاً کاهش شدت علائم و تلاش برای راحت‌تر‌کردن فرزند شما در زمانی است که سیستم ایمنی بدن او با ویروس مقابله می‌کند.

درمان آبله مرغان در کودکان سالم که دارای بیماری زمینه‌ای دیگری نیستند

توصیه‌هایی برای مقابله با درجه حرارت بالا (تب) و خارش شدید بدن در زیر شرح داده شده است:

• یک کرم تسکین‌دهنده (emollient) ممکن است به خارش بدن او کمک کند. لوسیون کالامین یکی از پرمصرف‌ترین لوسیون‌ها است؛ اگرچه میزان دقیق اثربخشی آن مشخص نیست.
• اگر خارش مشکل‌ساز باشد، یک آنتی‌هیستامین آرام‌بخش (در یک قرص یا داروی مایع) ممکن است به خواب کودک شما کمک کند. البته این نوع داروها را فقط می‌توان در کودکان بالای 1 سال استفاده کرد. قبل از خواب یک دوز از دارو به او بدهید. شما می‌توانید آنتی‌هیستامین آرام‌بخش را از داروخانه‌ها خریداری کنید و یا آنها را با نسخه پزشک تهیه کنید. کلرفنامین بیشترین استفاده را برای این منظور دارد و همچنین می‌تواند برای بهبود خارش در طول روز مفید باشد، اما ممکن است به عنوان یک عارضه جانبی باعث خواب آلودگی شود.
• برای جلوگیری از خراش عمیق پوست، ناخن‌های کودک را کوتاه کنید.
• لباس راحتی به کودکان بپوشانید تا سرد یا بیش از حد گرم نشوند. از پارچه‌های خنک و صاف مانند پنبه استفاده کنید.

مقابله با تب: تب معمولاً با آبله مرغان رخ می‌دهد و ممکن است باعث شود کودک شما احساس ناراحتی و تحریک‌پذیری کند. با رعایت موارد زیر می‌توانید دمای بدن کودک را پایین آورده و باعث شوید تا کودک شما احساس راحتی بیشتری کند:

• برای کاهش دما می‌توانید به کودکتان استامینوفن (پاراستامول) بدهید. شما می‌توانید استامینوفن را به شکل مایع یا قرص‌های ذوب شونده در دهان برای کودکان خریداری کنید. این دارو در نام‌های تجاری مختلفی عرضه می‌شود و دوز مناسب برای هر سن و سال روی کاغذ درون بسته دارو نوشته شده است.

توجه: پاراستامول علت تب را درمان نمی‌کند. این دارو فقط به کاهش ناراحتی کودک کمک کرده و همچنین سردرد و درد بدن را تسکین می‌دهد. اگر کودک شما از تب و درد بدن یا سردرد ناراحت نیست، نیازی به استفاده از پاراستامول نخواهد بود.

توجه: ایبوپروفن در گذشته همراه با پاراستامول استفاده می‌شد. موسسه ملی بهداشت و مراقبت عالی (NICE) توصیه کرده است ایبوپروفن دیگر برای آبله مرغان استفاده نشود.

این امر به این دلیل است که برخی از مطالعات نشان داده‌اند اگر ایبوپروفن برای آبله مرغان استفاده شود، ممکن است باعث واکنش‌های پوستی شدیدتری شود. بنابراین برای درمان آبله مرغان در کودکان و حتی بزرگسالان از ایبوپروفن استفاده نکنید.

• اگر دمای اتاق طبیعی است، لباس اضافی بر تن کودک خود نکنید. هدف شما باید جلوگیری از گرمای بیش از حد یا لرز کودکتان باشد.
• مقدار زیادی نوشیدنی به او بدهید. این امر به جلوگیری از کمبود مایعات در بدن (کم آبی) کمک می‌کند. ممکن است متوجه شوید که یک کودک اگر خیلی بدحال و بالطبع آن کج خلق نباشد، تمایل بیشتری به نوشیدن یک نوشیدنی خوب دارد. بنابراین، اگر کودکتان مشتاق نوشیدن آب و مایعات سالم دیگر نیست، بهتر است ابتدا مقداری پاراستامول به او بدهید. سپس، نیم ساعت بعد از آن که احتمالا دمای بدن کودک پایین آمده است، نوشیدنی را به او بدهید.

به بدن کودکی که تب دارد، اسفنج یا پارچه‌ی سرد نزنید. این کار قبلاً محبوب بود، اما اکنون توصیه نمی‌شود، زیرا اگر آب خیلی سرد باشد، رگ‌های خونی زیر پوست او باریک‌تر (منقبض) می‌شوند.

این امر باعث می‌شود گرمای کمتری از طریق پوست کودک به محیط پیرامون منتقل شود و گرما در قسمت‌های عمیق‌تر بدن او به دام بیفتد و در نتیجه تب کودکتان شدت یابد. همچنین، استفاده از پارچه‌ی آب سرد برای بسیاری از کودکان ناراحت‌کننده است.

برخی از افراد برای خنک‌کردن کودک از پنکه استفاده می‌کنند. باز هم، اگر هوای پنکه خیلی سرد باشد، ممکن است به جای تاثیر مثبت باعث بدتر‌شدن حال کودک شود. با این حال، وجود جریان ملایم هوا در اتاقی که دمای متعادلی در حدود 25 درجه سانتی‌گراد دارد، ممکن است مفید باشد. شاید بهتر باشد فقط پنجره را باز کنید یا از یک پنکه در طرف دیگر اتاق استفاده کنید تا هوا در گردش باشد.

درمان آبله مرغان در کودکانی که در گروه‌های پرخطر جای دارند

برخی از کودکان در معرض خطر بیشتری برای ابتلابه عوارض آبله مرغان هستند و ممکن است علاوه بر درمان‌های فوق، نیاز به درمان اضافی مانند آسیکلوویر (داروی ضد ویروسی) یا واکسیناسیون داشته باشند. اگر کودک شما قبلا آبله مرغان نداشته و در یکی از گروه‌های زیر قرار دارد، در صورت تماس با آبله مرغان یا علائم آن باید فورا به پزشک مراجعه کنید.

• کودکان (نوزادان) کمتر از 1 ماه.
• کودکانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند. به عنوان مثال، کودکان مبتلابه لوسمی، بیماری‌های ایمنی یا HIV/AIDS.
• کودکانی که از داروهای خاصی مانند استروئیدها، داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی یا شیمی درمانی استفاده می‌کنند.
• کودکان مبتلابه بیماری شدید قلبی یا ریوی.
• کودکان مبتلابه بیماری‌های پوستی شدید.

داروهای ضد ویروسی همچنین برای بزرگسالان و نوجوانانی که به آبله مرغان مبتلا می‌شوند، استفاده می‌شود، زیرا آنها نیز در معرض خطر بالاتری از عوارض هستند. با این حال، داروهای ضد ویروسی معمولاً برای کودکان سالم بالای 1 ماه و زیر 12 سال که به آبله مرغان مبتلا می‌شوند، توصیه نمی‌شود.

آیا باید به صورت عمدی اجازه دهیم کودکمان آبله مرغان بگیرد؟

برخی از والدین فرزندان خود را تشویق می‌کنند که برای ابتلابه آبله مرغان به افراد مبتلا نزدیک شوند. در واقع بیشتر در ایام قدیم، برخی از والدین به صورت عمدی کودکشان را در معرض ابتلابه آبله مرغان قرار می‌دادند. استدلال آنها برای این کار این بود:

• آبله مرغان معمولاً یک بیماری خفیف‌تر در کودکان نسبت به بزرگسالان است.
• خطر عوارض جدی این بیماری در بزرگسالان بیشتر است. به‌طور خاص، آبله مرغان در دوران بارداری می‌تواند عوارض جدی برای مادر و جنین ایجاد کند.
• اکثر مردم در مرحله‌ای از زندگی به آبله مرغان مبتلا می‌شوند و کمتر کسی است که در طول عمر خود دو بار این بیماری را بگیرد (توجه: آبله مرغان را با زونا اشتباه نگیرید). از آنجایی که در دوران کودکی خطرات آبله مرغان کمتر است، برخی والدین می‌خواهند کودکشان این خطرات را در کودکی از سر بگذراند.

با این حال برخی محققان به دلایل زیر با ابتلای عمدی کودک به آبله مرغان مخالفند:

• به صورت نادر، آبله مرغان در کودکان هم می‌تواند عوارضی جدی داشته باشد. بنابراین ارزش این را ندارد که فرزندتان را در معرض ابتلابه این بیماری قرار دهید.
• با وجود واکسن آبله مرغان، نیازی نیست که کودک خود را در معرض خطر عمدی قرار دهید.

بله! واکسنی وجود دارد که فرد را از ابتلابه ویروس آبله مرغان محافظت می‌کند. این نوع واکسیناسیون بخشی از برنامه معمول ایمن سازی دوران کودکی در کشورهای خاصی مانند ایالات متحده آمریکا، کانادا و استرالیا است. اما در حال حاضر، هیچ برنامه‌ای برای ایمن سازی عمومی کودکان ایرانی در برابر آبله مرغان وجود ندارد، ولی شما می‌توانید با مشورت با پزشک خود، این واکسن را به کودکتان تزریق کنید.

ایمنی در برابر آبله مرغان در کودکان چگونه به وجود می‌آید؟

اکثر افرادی که به آبله مرغان مبتلا شده‌اند، تا آخر عمر از این بیماری مصون خواهند بود. با این حال، ویروس در بافت عصبی فرد نهفته باقی می‌ماند و ممکن است دوباره فعال شود و در نهایت باعث بیماری هرپس زوستر (زونا) شود. همچنین به ندرت، یک مورد ثانویه آبله مرغان در برخی افراد رخ می‌دهد.

آزمایش خون می‌تواند مصونیت نسبت به آبله مرغان در افرادی که مطمئن نیستند به این بیماری مبتلا شده‌اند یا نه را تأیید کند. در مورد زونا نیز، اگرچه این بیماری ناشی از ویروسی است که باعث آبله مرغان می‌شود، اما در کودکان شایع نیست و بیشتر در افراد بالای 50 سال دیده می‌شود.

بیشتر بخوانید: آبله مرغان چیست؟

به پایان مطلب بررسی آبله مرغان در کودکان می‌رسیم. برای اکثر کودکان سالم، آبله مرغان خود به خود از بین می‌رود. با این حال اگر نوزادی دارید که مبتلابه آبله مرغان است یا کودک شما دارای مشکلاتی مثل سیستم ایمنی ضعیف و مشکل تنفسی است، یا تاول‌های روی پوست او عفونی شده‌اند، حتما به پزشک کودک مراجعه کنید.

منبع +++++