آبله میمونی چیست؟ علائم، راه انتشار و روش پیشگیری

هنوز از شر کرونا به‌صورت کامل خلاص نشده بودیم که نام یک بیماری مسری دیگر سر زبان‌ها افتاد: آبله میمونی. این بیماریِ نادر از نوع آبله بوده و توسط ویروس monkeypox ایجاد می‌شود. آبله میمونی بیشتر در آفریقا یافت می‌شود، اما در روزهای اخیر درسایر مناطق جهان نیز دیده شده است. آبله میمون علائمی شبیه آنفولانزا ایجاد می‌کند و درعرض چند روز بثورات (جوش) روی پوست ایجاد می‌شود. هیچ درمان اثبات شده‌ای برای آبله میمون وجود ندارد، اما نگران نباشید، چون مثل آبله‌مرغان، این بیماری هم معمولاً خودبه‌خود بعد از چند روز ازبین می‌رود. در ادامه‌ی این مطلب خواهیم دید آبله میمون چه بلایی سر پوست قربانیان خود می‌آورد و راه‌های پیشگیری و مقابله با آن چیست. با ما همراه باشید.

تاریخچه آبله میمونی

در ابتدای این مطلب بد نیست کمی با تاریخچه‌ی این بیماری آشنا شویم. آبله میمون اولین بار در سال 1959 در دانمارک به‌عنوان یک عامل عفونی در پستانداران اسیر (مانند حیوانات درون باغ وحش) شناخته شد. اولین موارد ابتلای انسان به آبله میمونی در زئیر (جمهوری دموکراتیک کنگو فعلی) در سال 1970 گزارش شد. عفونت آبله میمون دربین انسان‌ها همچنان در همان منطقه از آفریقا رخ می‌دهد و معمولاً کودکان کمتر از 10 سال و افرادی که درتماس مستقیم با حیوانات آلوده هستند را درگیر می‌کند.

اما درسال 2003، برای اولین بار مواردی از ابتلابه monkeypox در جایی به‌غیراز افریقا دربین انسان‌ها دیده شد. زمانی که در مجموع 71 مورد مشکوک یا تایید شده‌ی آبله میمونی در غرب ایالات متحده در بیماران 1 تا 51 ساله با سابقه قرارگرفتن درمعرض سگ‌های دشتی بومی آلوده گزارش شد. پس‌از کنترل بیماری در آن زمان، اکنون پس‌از 19 سال دوباره مواردی از ابتلای انسان به آبله میمونی در برخی کشورهای غیر آفریقایی مشاهده شده که موجی از نگرانی را در جوامع مختلف به‌راه انداخته است.

آبله میمونی یک بیماری نادر است که توسط ویروس ایجاد شده و با تب، تورم غدد لنفاوی و بثورات گسترده مشخص می‌شود. بثورات باعث ایجاد ضایعات زیادی روی پوست صورت و اندام‌ها می‌شود. بیشتر موارد آبله میمون در مرکز و غرب آفریقا رخ می‌دهد. این بیماری بین انسان و دام مشترک است، یعنی ویروس می‌تواند از حیوانات به انسان منتقل شود و بالعکس. آبله میمونی همچنین قابلیت سرایت از یک انسان به انسان دیگر را دارد.

اثرات آبله روی پوست

ویروس آبله‌ی میمونی به نام monkeypox، بخشی از خانواده‌ی orthopoxvirus است که بیماری کشنده و شناخته‌شده‌ی آبله (ویروس smallpox) هم از همین خانواده می‌باشد. دو نوع (سویه) ویروس آبله میمون وجود دارد: سویه آفریقای مرکزی و سویه آفریقای غربی. ویروس آبله آفریقای مرکزی باعث عفونت‌های شدیدتر می‌شود و احتمال مرگ آن بیشتر از ویروس آبله میمونیِ آفریقای غربی است. بااین‌حال این بیماری ازنظر کشندگی به‌هیچ وجه به پای آبله‌ی معمولی نمی‌رسد.

اما جالب است بدانید به‌دلیل هم‌خانواده بودن، علائم و نشانه‌های آبله میمونی و آبله بسیار شبیه‌به هم می‌باشند، با این تفاوت که معمولا علائم این ویروس خفیف‌تر از آبله است. پس‌از ابتلابه ویروس آبله میمون، ممکن است 5 تا 21 روز طول بکشد تا اولین علائم بیماری ظاهر شوند. در بسیاری از موارد، شروع نشانه‌های بیماری بین 7 تا 14 روز طول می‌کشد.

علائم اولیه عبارتند از:

• تب که معمولاً اولین علامت است
• سردرد
• دردهای عضلانی
• كمر درد
• خستگی
• لرز
• غدد لنفاوی متورم، که به‌عنوان لنفادنوپاتی شناخته می‌شود

پس‌از ایجاد تب، بثورات پوستی (جوش‌های چرکین) معمولاً 1 تا 3 روز بعد ظاهر می‌شوند. بثورات معمولاً موارد زیر را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد:

• پوست صورت که رایج‌ترین نشانه‌ی انواع آبله است
• کف دست
• کف پا
• دهان
• اندام تناسلی
• چشم‌ها، از جمله ملتحمه و قرنیه

بثورات شامل ضایعاتی است که به ترتیب زیر ایجاد می‌شوند:

1. ماکول‌ها (macules)، یا ضایعات مسطح تغییررنگ یافته روی پوست: این دوره از بیماری بین 1 تا 2 روز طول می‌کشد و در آن، بثورات لکه زرد روی پوست ظاهر می‌شود که از صورت شروع شده و به بازوها و پاها و سپس به دست‌ها و پاها، از جمله کف دست و پا گسترش می‌یابد. بثورات معمولاً درعرض 24 ساعت به تمام قسمت‌های بدن گسترش می‌یابند و بیشتر روی صورت، بازوها و پاها متمرکز می‌شوند (توزیع گریز از مرکز).
2. پاپول‌ها (papules) یا ضایعات پوستی با کمی برجستگی: این دوره از بیماری هم بین 1 تا 2 روز طول می‌کشد و از روز سوم ایجاد جوش‌ها، ضایعات از ماکولا (مسطح) به پاپولار (برآمده) پیشرفت می‌کنند.
3. وزیکول‌ها (vesicles) یا برجستگی روی پوستی با مایع شفاف: در روز چهارم تا پنجم پس‌از ایجاد اولین علامت از ماکول‌ها، ضایعات تاولی می‌شوند (برآمده و پر از مایع شفاف).
4. پوسچول‌ها (pustules) یا برجستگی با مایع زرد رنگ: در روز ششم تا هفتم، ضایعات پوسچوله شده (پر از مایع مات)، به شدت برجسته شده و معمولا گرد و محکم و عمیق (در پوست) می‌شوند. سپس یک فرورفتگی در جوش‌ها دیده می‌شود. این دوره بین 5 تا 7 روز به طول خواهد انجامید.
5. دلمه‌های چرکین: پس‌از 14 روز از شروع اولین علامت پوستی (یعنی در پایان هفته دوم)، پوسچول‌ها پوسته‌پوسته شده و دلمه‌ها ایجاد می‌شوند. این دلمه‌ها هم پس‌از یک هفته شروع به ناپدید شدن می‌کنند. پس‌از ریزش دلمه‌ها ممکن است همچنان لکه‌هایی روی پوست فرد باقی بماند. اما در این زمان فرد دیگر بیمار نبوده و ناقل بیماری نیست.

پس‌از خشک‌شدن و پوسته‌پوسته شدن، این ضایعات از روی پوست جدا شده و می‌ریزند. علائم آبله میمون معمولاً 2 تا 4 هفته طول می‌کشد و بدون درمان ازبین می‌رود. اما این بیماری ممکن است عوارض احتمالی زیر را هم داشته باشد:

• برونکوپنومونی
• سپسیس
• التهاب بافت مغز، همچنین به‌عنوان آنسفالیت شناخته می‌شود
• عفونت قرنیه، لایه بیرونی شفاف چشم
• عفونت‌های ثانویه

عفونت در قرنیه ممکن است منجربه از دست‌دادن بینایی شود. همچنین، در موارد شدید، ضایعات ممکن است با هم ترکیب شده و باعث ریزش پوست به‌صورت قطعات بزرگ شوند. بنابراین در اکثر موارد، ایجاد ضایعات پوستی به‌عنوان بدترین عارضه‌ی آبله میمونی در نظر گرفته می‌شود. با توجه به اینکه این بیماری دارای هیچ درمان قطعی شناخته شده‌ای نیست، پس حتما باید راهکارهای پیشگیری از آن را بیاموزیم. برای این کار، اول خواهیم دید که آبله میمونی چگونه منتشر می‌شود.

راه‌های انتشار آبله

آبله میمون از طریق تماس مستقیم با مواد زیر از بدن حیوان یا انسان مبتلا به عفونت پخش می‌شود:

• خون
• مایعات بدن
• ضایعات پوستی یا مخاطی
• قطرات تنفسی برای تماس انسان با انسان

این مواد می‌توانند از طریق تنفس، غشاهای مخاطی یا پوست خراشیده شده وارد بدن شوند. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) می‌گوید که شیوع فرد به فرد در آبله میمونی بسیار کم است.

در واقع انتقال انسان به انسان معمولاً فقط از طریق تماس طولانی مدت چهره به چهره از فاصله‌ی بسیار نزدیک و پرش قطرات تنفسی بزرگ از دهان فرد آلوده به دهان فرد غیرآلوده رخ می‌دهد. گفته که اگر برای مدت 3 ساعت در فاصله‌ی 1.5 تا 2 متری از فرد آلوده قرار داشته باشید و با او بدون استفاده از ماسک (برای هر دو نفر) صحبت کنید، احتمالا به آبله میمونی مبتلا خواهید شد!

پس همان‌طور که می‌بینید، سرعت و شدت انتقال این بیماری در مقایسه با سایر بیماری‌های ویروسی مانند کووید 19 بسیار کمتر است و به همین دلیل است که محققان نگران ایجاد یک اپیدمی بزرگ از آبله میمونی نیستند. بااین‌حال عوارض این بیماری روی پوست آنچنان زیاد است که همچنان باید مراقب آن بود.

به‌غیراز عوارض پوستی، طبق گفته CDC، از هر 10 مورد، 1 مورد آبله میمون منجربه مرگ می‌شود. پس هیچ‌گاه نباید این بیماری را دست‌کم گرفت و با آبله‌مرغان مقایسه کرد. به‌هرحال آبله از قدیم الایام تا سده‌های پیش یکی از عوامل اصلی مرگ‌ومیر دربین انسان‌ها بوده است. موارد مرگ‌ومیر آبله میمونی در افرادی که علائم شدید بیماری را تجربه می‌کنند، بیشتر است. عوامل خطر برای موارد شدید عبارتند از:

• جوان‌تر بودن (سن کمتر)
• قرارگرفتن طولانی‌مدت درمعرض ویروس
• داشتن سلامت کلی ضعیف (مثلا داشتن بیماری‌های زمینه‌ای)
• گسترش عوارض در طول دوره‌ی بیماری، بدون وجود نشانه‌ای از بهبودی

انتقال ویروس monkeypox همچنین می‌تواند ازطریق موارد زیر هم اتفاق بیفتد:

• نیش و خراش ناشی از حیوانات آلوده
• خوردن گوشت حیوان آلوده
• تماس با یک آیتم یا اشیاء آلوده، مانند رختخواب

ناقل اصلی بیماری ناشناخته است. تصور می‌شود که جوندگان آفریقایی عامل اصلی آبله میمونی هستند. همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، دو سویه از این بیماری تاکنون شناخته شده است که یکی از آنها خطرناک‌تر بوده، عوارض شدیدتری دارد و بیشتر باعث مرگ‌ومیر می‌شود.

بیشتر بخوانید : ویتیلیگو چیست؟

طبق گفته سازمان جهانی بهداشت، تمام موارد ابتلابه این بیماری در یک سال گذشته در خارج از قاره افریقا که نمونه‌های آن‌ها توسط PCR تأیید شده است، از سویه غرب آفریقا بوده است. خوشبختانه عفونت با سویه غرب آفریقا نسبت به سویه حوضه کنگو، (آفریقای مرکزی) شدت کمتری داشته و میزان مرگ‌ومیر کمتری دارد. بنابراین به نظر می‌رسد که درحال حاضر، دنیا درحال دست‌وپنجه نرم‌کردن با “سویه‌ی کمتر خطرناک آبله میمونی” می‌باشد.

علائم اولیه آبله میمون سویه غرب آفریقا در دستگاه تنفسی فوقانی خود را نشان داده و شبیه‌به آنفولانزا است. بااین‌حال، این علائم تا دو هفته پس‌از آلوده‌شدن فرد به ویروس ظاهر نمی‌شوند. در واقع اگر درمعرض ویروس قرار گرفته و آلوده شوید، دوره نهفتگی بسیار طولانی دارد و هنگامی‌که ویروس وارد بدن شود، ابتدا بر اندام‌های داخلی تاثیر می‌گذارد.

این علائم شامل تب شدید، بدن درد، سردرد و خستگی است. همان‌طور که بدن با این علائم مبارزه می‌کند، لنفادنوپاتی یا بزرگ‌شدن غدد لنفاوی بعد از علائم اولیه ظاهر می‌شود. این علائم سپس به راش تبدیل می‌شوند که اغلب در دست‌ها، پاها، صورت، دهان یا حتی اندام تناسلی دیده می‌شوند. این جوش‌ها به برجستگی‌های قرمز دردناک و پر از چرک تبدیل خواهند شد.

یکی از نکات مثبت در رابطه با شیوع آبله میمونی این است که فرد در دوره‌ی نهفتگی، ناقل بیماری نیست. در واقع این نهفتگی همان‌طور که گفتیم می‌تواند بین 5 تا 21 روز طول بکشد و فرد مبتلا در این دوره هیچ علائمی ندارد. خوشبختانه در این دوره انتقال انسان به انسان صورت نمی‌گیرد. پس‌از بروز علائم اولیه، فرد بیمار با شدت بسیار کمی ناقل بیماری خواهد بود و می‌تواند آبله میمونی را به دیگران انتقال دهد. اوج انتقال فرد به فرد در دوره‌ای است که پوست بیمار پر از جوش‌های چرکین شده و بیماری در اوج خود قرار دارد.

راه‌های پیشگیری از آبله میمونی

حال که دیدیم بیماری آبله میمونی چگونه سرایت می‌کند، بررسی راه‌های پیشگیری از آن قابل فهم‌تر خواهد بود. برای جلوگیری از ابتلابه ویروس آبله میمون، اقدامات متعددی وجود دارد:

• از تماس با حیواناتی که می‌توانند حامل ویروس باشند (از جمله حیواناتی که بیمار هستند یا در مناطقی که در آنها آبله میمون‌ دیده شده است، زندگی می‌کنند) خودداری کنید.
• از تماس با موادی مانند ملافه که با حیوان بیمار تماس داشته است، خودداری کنید.
• بیماران آلوده را از کسانی که درمعرض خطر عفونت هستند، جدا کنید.
• پس‌از تماس با حیوانات یا انسان‌های آلوده، بهداشت دست را به خوبی رعایت کنید. به‌عنوان مثال، شستن دست‌ها با آب و صابون یا استفاده از ضدعفونی‌کننده دست مبتنی بر الکل.
• هنگام مراقبت از بیماران از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) استفاده کنید.

اگر احیانا به منطقه‌ای سفر می‌کنید که در آن مواردی از ابتلابه آبله میمونی دیده شده است، رعایات اقدامات زیر جدا توصیه می‌شود:

• به حیوانات وحشی یا ولگرد از جمله حیوانات مرده نزدیک نشوید.
• از دست‌زدن و خوردن گوشت شکار خودداری کنید.
• رختخواب یا حوله را با افرادی که حالشان خوب نیست و ممکن است آبله میمون داشته باشند، به اشتراک نگذارید.
• با افرادی که علائم سرماخوردگی یا جوش‌های قرمز پوستی دارند، تماس نزدیک نداشته باشید.
• گوشت کاملا پخته مصرف کنید.

در صورت ابتلا به ویروس آبله چه باید کرد؟

با این وجود اگر خدای نکرده فکر می‌کنید با ویروس آبله میمون در تماس بوده‌اید، برای راهنمایی با پزشک تماس گرفته و به مدت 21 روز مراقب علائم خود باشید. در این مدت باید:

• روزی دو بار تب خود را چک کنید.
• اگر لرز و غدد لنفاوی متورم دارید، اما تب یا بثورات پوستی ندارید، خود را به مدت 24 ساعت در خانه ایزوله کنید.
• اگر تب و یا بثورات پوستی گرفتید، فورا خود را ایزوله کنید و با اورژانس تماس بگیرید.
• اگر لرز و تورم غدد لنفاوی ازبین نرفت، با پزشک خود تماس بگیرید.
• اگر هیچ علامتی ندارید، می‌توانید طبق معمول کارهای روزمره خود را انجام دهید. اما تا زمانی که علائم را زیر نظر دارید، از اهدای خون و شیر دادن به فرزند اجتناب کنید.

روش‌های تشخیص آبله

علائم آبله میمون با بیماری‌هایی مثل سرخک، آبله‌مرغان، سیفلیس، آلرژی، عفونت‌های باکتریایی پوست و گال تشابهات زیادی دارد و فقط تست‌های آزمایشگاهی می‌توانند ابتلابه آبله میمونی را تایید کنند. پزشکان آبله میمون را با چندین روش تشخیص می‌دهند:

• تاریخچه پزشکی: این تاریخچه شامل سابقه سفر شما در روزهای گذشته می‌شود که می‌تواند به پزشک کمک کند تا میزان خطر ایتلا به آبله میمونی را تعیین کند.
• تست‌های آزمایشگاهی: این تست‌ها شامل آزمایش مایع از ضایعات یا دلمه‌های خشک است. این نمونه‌ها را می‌توان با استفاده از آزمایش واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) ازنظر وجود ویروس بررسی کرد.
• بیوپسی: بیوپسی شامل برداشتن یک تکه از بافت پوست و آزمایش آن برای تشخیص وجود یا عدم وجود ویروس است.
• آزمایش خون: ویروس آبله میمون برای مدت کوتاهی در خون باقی می‌ماند. بنابراین، آزمایش خون برای تشخیص آبله میمون خیلی دقیق نیست و معمولا توصیه نمی‌شود.

درمان آبله میمونی

متاسفانه هنوز هیچ درمان خاصی برای آبله میمون وجود ندارد. پزشک احتمالاً به شما کمک می‌کند تا احساس بهتری داشته باشید و سعی می‌کند با استراحت، مایعات فراوان و داروهای بدون نسخه از عوارض جدی بیماری جلوگیری کند. برای کنترل شیوع، پزشکان می‌توانند به داروهای ضد ویروسی و گاماگلوبولین واکسینیا (ساخته شده از خون افرادی که اخیراً علیه آبله واکسینه شده‌اند) و همچنین واکسن آبله روی آورند.

اگر اخیراً واکسن آبله زده‌اید (در 3 تا 5 سال گذشته)، در برابر آبله میمون محافظت خواهید شد. مطالعات نشان می‌دهد واکسن آبله 85 درصد در پیشگیری از آبله میمون موثر است. درحال حاضر دو واکسن برای جلوگیری از آبله وجود دارد: ACAM2000 و JYNNEOS . در سال 2019، FDA JYNNEOS را نیز برای پیشگیری از آبله میمون تایید کردند.

این دو واکسن حاوی ویروس زنده هستند. ACAM2000 با سوراخ‌سوراخ کردن پوست و از طریق تزریق وارد بدن می‌شود. ممکن است یک ضایعه کوچک روی پوست ایجاد شود و ویروس روی آن رشد کند (این امر باعث ایجاد اسکار مشخص واکسن آبله می‌شود که تقریبا روی بازوی همه‌ی ما وجود دارد).

قبل‌از بهبودی این زخم، ویروس می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن یا افراد دیگر سرایت کند. اگر این واکسن را دریافت می‌کنید، مراقب باشید تا زمانی که ضایعه بهبود می‌یابد، ویروس را پخش نکنید. JYNNEOS واکسن دیگری است که در دو نوبت با فاصله 4 هفته تزریق می‌شود. در تزریق این واکسن، هیچ خطری برای انتشار ویروس وجود ندارد.

در مجموع بهتر است تا قبل‌از قرارگرفتن درمعرض آبله میمون واکسن زده باشید، اما تزریق واکسن پس‌از قرارگرفتن درمعرض ویروس هم ممکن است به پیشگیری از بیماری یا کاهش جدی آن کمک کند. CDC توصیه می‌کند واکسن را حداکثر ظرف 4 روز پس‌از قرارگرفتن درمعرض ویروس آبله میمون دریافت کنید.

بیشتر بخوانید : مراقبت از پوست در بیماری دیابت

اما حتی تا 14 روز پس‌از قرارگرفتن درمعرض ویروس، واکسیناسیون باز هم می‌تواند علائم آبله میمون را کاهش دهد. اگر درمعرض آبله میمون قرار گرفته‌اید و در 3 سال گذشته واکسن آبله نزده‌اید، متخصصان توصیه می‌کنند در اسرع وقت واکسیناسیون مجدد را انجام دهید. واکسیناسیون آبله ممکن است باعث ایجاد علائم خفیفی مانند تب، خستگی، تورم غدد و قرمزی و خارش در محل واکسیناسیون شود.

در آخر باز هم تکرار می‌کنیم آبله میمون یک بیماری ویروسی نادر است. این بیماری بین انسان و دام مشترک است، به این معنی که از حیوانات به انسان سرایت می‌کند، اما همچنین می‌تواند از یک انسان به انسان دیگر هم سرایت کند. اولین علائم این بیماری، شامل تب، درد عضلانی و تورم غدد لنفاوی است.

با پیشرفت بیماری، جوش‌های بزرگ و دردناکی درصورت و اندام‌های دیگر بدن ایجاد می‌شود. این جوش‌ها به تاول‌های پر از مایع تبدیل می‌شوند و سپس خشک شده و می‌ریزند. جوش‌ها معمولاً روی صورت شروع می‌شوند و سپس به سمت پایین بدن (معمولاً به سمت بازوها و پاها) پیش می‌روند. بااین‌حال، هر نقطه‌ای از پوست بدن ممکن است جوش بزند. آبله میمون عمدتاً در مناطق گرمسیری مرکز و غرب آفریقا رخ می‌دهد. اگر اخیراً به این مناطق سفر کرده‌اید، مهم است که برای آبله میمون غربالگری شوید.

منبع ++++++++++